Prawne podstawy systemu opieki nad rodziną i dzieckiem

Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze 2001, nr 4, s. 3-7.

Ochrona praw osobistych dziecka i człowieka dorosłego w świetle standardów międzynarodowych i prawa polskiego : (zagadnienia wybrane)

Studia Prawnicze 2001, nr 3/4, s. 249-281.

Współautorstwo: Smyczyński, Tadeusz; Schulz, Anna Natalia; Kociucki, Lechosław

Ochronę praw osobistych człowieka można rozpatrywać nie tylko w wymiarze indywidualnym, ale i rodzinnym. Ochrona tożsamości cywilnej człowieka po urodzeniu i związane z tym jego pochodzenie od określonych rodziców ma tak silny kontekst rodzinny, że realizacja tych praw odbywa się także na płaszczyźnie ochrony rodziny. Jeszcze bardziej „rodzinny” charakter ma respektowanie praw dziecka umieszczonego z różnych przyczyn poza rodziną naturalną. Trafne jest jednak stwierdzenie, iż mamy wtedy do czynienia nie z prawami rodziny, lecz raczej z prawami ludzi jako członków rodziny. Rodzina nie ma bowiem bytu niezależnego od swoich członków, natomiast należy w niej dostrzegać określone relacje między jej członkami. Prawa rodziny są chronione przez respektowanie przyrodzonych praw podmiotowych ludzi ją tworzących66. Mniej uwarunkowań rodzinnych dotyczy osoby pełnoletniej wymagającej pieczy prawnej ze względu na różnego rodzaju ułomności. Niekiedy bowiem należy udzielić takiej osobie ochrony przed szkodliwym działaniem członków jej rodziny. Ta problematyka, zwłaszcza w zakresie sposobu zorganizowania pieczy prawnej nad osobą dotkniętą chorobą psychiczną bądź głębokim alkoholizmem, wymaga nowych, bardziej elastycznych rozwiązań prawnych. Polskie osobowe prawo cywilne odpowiada natomiast międzynarodowym standardom; w szczególności wniosek ten dotyczy reformowanego w ostatnich latach prawa rodzinnego.

The protection of a person's personal rights can be considered not only at an individual but also at a family level. The protection of a person's civil identity at birth and the associated descent from specific parents has such a strong family context that the realisation of these rights also takes place at the level of family protection. Even more 'familial' in nature is the respect of the rights of a child placed, for various reasons, outside his or her natural family. However, it is accurate to say that we are then not dealing with the rights of the family, but rather with the rights of people as members of the family. Indeed, the family does not have an existence independent of its members; instead, certain relationships between its members must be recognised. The rights of the family are protected by respecting the inherent subjective rights of the people who form it. Fewer family conditions apply to an adult in need of legal custody due to various disabilities. This is because it is sometimes necessary to provide such a person with protection from the harmful actions of his or her family members. This issue, especially with regard to how legal custody of a person with a mental illness or severe alcoholism is organised, requires new, more flexible legal solutions. Polish personal civil law, on the other hand, conforms to international standards; in particular, this conclusion applies to family law, which has been reformed in recent years.