Części zamienne w świetle prawa wzorów, prawa konkurencji oraz regulacji prokonsumenckich dotyczących prawa do naprawy

Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace z Prawa Własności Intelektualnej 2025, nr 2, s. 95-131.

Współczesne wysiłki nakierowane na transformacje ekologiczne, wdrożenie aspektów gospodarki wolnego obiegu, zmiany paradygmatu konsumpcyjnego zwracają uwagę na możliwość naprawy produktów jako jeden z czynników przedłużenia żywotności produktów oraz zapobiegania wytwarzaniu nadmiernych ilości odpadów i ich złego zagospodarowania. Możliwość naprawy zakłada dostęp do części zamiennych oraz do podmiotów świadczących usługi naprawcze. Użytkownicy końcowi powinni mieć sposobność wyboru części i usług naprawczych, a w warunkach zdrowej i efektywnej konkurencji na rynku cena za nie również powinna być przystępna. Praktyka zweryfikowała dotychczas te założenia optymistyczno-teoretyczne w tych branżach gospodarczych, w których produkty wielokomponentowe wymagają współdziałania z produktami pomocniczymi (tj. akcesoriami) i są zaprojektowane z myślą o serwisowaniu, naprawie oraz częstej wymianie komponentów w warunkach zwykłego użytkowania. Podręcznikowe przykłady stanowiły samochody i drukarki, choć imperatyw naprawy i dostępności części zamiennych, w tym akcesoriów, rozszerza się obecnie na sprzęt gospodarstwa domowego, urządzenia elektroniczne, sprzęt budowlany itd. Od strony prawnej w regulacjach z różnych gałęzi prawa, takich jak: prawo własności intelektualnej, prawo konkurencji (antymonopolowe), prawo konsumenckie, zauważalne są wysiłki, aby fragmentarycznie rozwiązać pewne zagadnienia w celu usprawnienia rozwoju rynku części zamiennych i usług naprawczych.

The article discusses the issue of spare parts from the perspective of design law, competition law, and pro-consumer regulations promoting the repair of goods and ecodesign requirements. The first section addresses the time when design law was not harmonized, while competition rules alone could not solve the problem of limited access to spare parts and their high prices. The second part looks at the scope of the new and compulsory design repair clause, its impact on the liberalization of the aftermarket of spare parts and maintenance services, and the interplay with the aforementioned consumer regulations. The following section places spare parts within the framework of competition law by emphasising the main difficulty of defining the relevant market so as to establish a competition law infringement. The final part focuses on specific regulations of competition law, which have been present in the automotive sector for many years, with the aim of improving distribution and independent access to spare parts, tools and technical information necessary for repair services. Pro-consumer regulations bring an additional layer of obligations relating to the manufacturing, distribution of spare parts, and the collection and sharing of information for repair purposes. This study argues that the absence of clarity as to the interaction between the legal regulations discussed here may compromise the achievement of the goal of improving competition on the aftermarket of repair services.