Odpowiedzialność karna za prowadzenie badania klinicznego bez świadomej zgody uczestnika lub jego przedstawiciela ustawowego

Białostockie Studia Prawnicze 2025, t. 30, nr 2, s. 95-110.

On 14 April 2023, the Act of 9 March 2023 on clinical trials of medicinal products for human use entered into force, with certain exceptions. The criminal provisions of this Act include Article 77 point 1, which provides the offence of conducting a clinical trial without the informed consent of the participant in such a trial or his/her legal representative, which is carried out contrary to the provisions of Article 28 paragraph 1 letters b and c, paragraphs 2 and 3, Articles 29–32 or Article 35 of Regulation (EU) No 536/2014 of the European Parliament and of the Council of 16 April 2014 on clinical trials on medicinal products for human use and repealing Directive 2001/20/EC. This criminal regulation is analysed in this paper. Among other things, attention was drawn to the blanket nature of the analyzed criminal provision, and findings were made regarding its subject, the subject of protection, and the manner of capturing the causative act of the offense regulated in this provision. The concept of informed consent to a clinical trial was also analyzed, establishing that not every failure to comply with the information obligations under Article 29 paragraphs 2–6 of Regulation (EU) No 536/2014 should be treated as an offence.

O propozycji wprowadzenia do kodeksu karnego przepadku pojazdu mechanicznego : (uwagi w związku z projektem z 16.09.2021 r.)

Państwo i Prawo 2022, nr 3, s. 54-67.

W artykule poddano analizie propozycję wprowadzenia do Kodeksu karnego przepadku pojazdu mechanicznego, która pojawiła się w, przygotowanym w Ministerstwie Sprawiedliwości, projekcie ustawy o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw z 16 września 2021 r. Przepadek pojazdu mechanicznego ma tu stanowić element szerzej zakrojonego zaostrzania odpowiedzialności karnej, w tym za przestępstwa przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji. Przeprowadzone analizy dowiodły, że projektowany kształt przepadku pojazdu mechanicznego lub jego równowartości jest wysoce wadliwy i nie może zostać zaakceptowany. Nie oznacza to jednak, że sama idea wprowadzenia do polskiego prawa karnego takiego środka reakcji karnej nie zasługuje na rozważenie.

The article analyses the proposal to introduce into the Criminal Code forfeiture of a motor vehicle, which appeared in the Bill of 16 September 2021 to Amend the Act – Criminal Code and Certain Other Acts, prepared by the Ministry of Justice. The forfeiture of a motor vehicle is to be an element of a more general tightening of criminal liability, including for offences against traffic safety. The conducted analysis proves that the planned construction the forfeiture of a motor vehicle or an equivalent value is highly defective and cannot be accepted. This does not mean, however, that the very idea of introducing such a measure of criminal response into the Polish criminal law does not deserve consideration.

Karnoprawna ochrona autonomii uczestnika eksperymentu medycznego po nowelizacji ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty

Państwo i Prawo 2021, nr 4, s. 104-117.

W artykule poddano analizie nowowprowadzony art. 58 ust. 4 ustawy z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty. Przepis ten pojawił się w systemie polskiego prawa karnego z dniem 1 stycznia 2021 r., co nastąpiło w wyniku nowelizacji ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty z dnia 16 lipca 2020 r. Zgodnie z analizowaną regulacją, karze podlega ten, kto przeprowadza eksperyment medyczny bez wymaganej prawnie zgody albo zezwolenia sądowego. W ten sposób ustawodawca stypizował przestępstwo i udzielił karnoprawnej ochrony autonomii uczestnika eksperymentu medycznego. Analizy przeprowadzone w artykule wykazały, że wprowadzenie do systemu prawa art. 58 ust. 4 ustawy z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty, mimo pewnych zastrzeżeń odnoszących się do tego przepisu, jest słusznym krokiem ustawodawcy.

The article analyses the newly introduced Article 58(4) of the Act of 5 December 1996 on the Professions of Physician and Dentist. This provision appeared in the Polish criminal law system on 1 January 2021, as a result of amendments to the Act on the Professions of Physician and Dentist adopted on 16 July 2020. According to the analysed provision, a punishment is imposed on anyone who conducts a medical experiment without the legally required consent or court authorization. In this way, the legislator defined the offence and accorded criminal law protection to the autonomy of a participant in a medical experiment. The analyses carried out in the article show that the introduction of Article 58(4) of the Act of 5 December 1996 on the Professions of Physician and Dentist, despite some reservations relating to this provision, is a right step taken by the legislator.

Niezaskarżalność decyzji o niesprzeczności interesów oskarżonych reprezentowanych przez tego samego obrońcę a standard konstytucyjny

Przegląd Sądowy 2021, nr 5, s. 41-52.

W artykule podjęto problem konstytucyjności obowiązującego stanu prawnego, w którym nie przewiduje się możliwości wniesienia zażalenia na postanowienie sądu (zarządzenie prezesa sądu) stwierdzające, że interesy kilku oskarżonych (podejrzanych), reprezentowanych przez tego samego obrońcę, nie pozostają w sprzeczności. Przeprowadzone analizy doprowadziły do wniosku, że taki stan prawny jawi się jako naruszający zarówno art. 42 ust. 2, jak i art. 32 ust. 1 w zw. z art. 78 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. W obszarze art. 85 Kodeksu postępowania karnego mamy wszak do czynienia z uregulowaniem niepełnym (pomijającym). Wobec stwierdzonej niekonstytucyjności w artykule sformułowano również postulat nowelizacji art. 85 Kodeksu postępowania karnego, która ma na celu uczynienie stanu prawnego w przeanalizowanym zakresie zgodnym z art. 42 ust. 2 oraz art. 32 ust. 1 w zw. z art. 78 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

The article addresses the problem of the constitutionality of the applicable legal status, which does not provide for the ability to file a complaint against a court decision (order of the president of the court) stating that the interests of several accused (suspects) represented by the same defence lawyer are not in conflict. The analyses conducted led to the conclusion that such a legal situation appears to breach both Article 42, para. 2 and Article 32 para. 1 in connection with Article 78 of the Polish Constitution. In the area of Article 85 of the Criminal Procedures Code, this is an incomplete (omitting) regulation. In view of the established unconstitutionality, the article also presents a postulate to amend Article 85 of the Criminal Procedures Code, which has the objective of making the legal status in the scope under review compliant with Article 42, para. 2, as well as Article 32 para. 1 in connection with Article 78 of the Polish Constitution.

Spożywanie alkoholu lub zażywanie środka odurzającego po zdarzeniu, a przed wykonaniem stosownego badania w projekcie nowelizacji Kodeksu karnego z 16.09.2021 r.

Palestra 2021, nr 12, s. 6-25.

W projekcie ustawy o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw z 16.09.2021 r. przewiduje się liczne zmiany, których celem jest zaostrzenie odpowiedzialności karnej. Dotyczy to także przestępstw przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji. Okolicznością, na której w znacznej mierze bazuje planowane zaostrzenie odpowiedzialności karnej za takie przestępstwa, jest zachowanie sprawcy polegające na spożywaniu alkoholu lub zażywaniu środka odurzającego po zdarzeniu przestępnym, a przed poddaniem owego sprawcy przez uprawniony organ badaniu w celu ustalenia w organizmie zawartości alkoholu lub obecności środka odurzającego. Niniejszy artykuł poświęcony jest analizie tej okoliczności.

The draft act amending the Act – Penal Code and some other acts of September 16, 2021 provides for numerous changes aimed at tightening criminal liability. This also applies to crimes against safety in traffic. The circumstance on which, to a large extent, the planned tightening of criminal liability for such offenses is based, is the behavior of the perpetrator consisting in consuming alcohol or taking a narcotic drug after a criminal incident, and before the perpetrator is subjected to an examination by an authorized body in order to determine the alcohol content or the presence of a narcotic drug in the body. This article analyses this circumstance.

Sądowa praktyka orzecznicza w zakresie stosowania środka karnego podania wyroku do publicznej wiadomości w prawie karnym sensu stricto

Studia Prawnicze 2020, nr 1, s. 91-121.

Niniejsze opracowanie ma na celu zaprezentowanie badań empirycznych, przeprowadzonych nad sądową praktyką orzeczniczą w zakresie stosowania środka karnego, jakim jest podanie wyroku do publicznej wiadomości. Przy czym prezentacja ta ograniczona jest do prawa karnego sensu stricto. Wynika to z tego, że w zgromadzonych do badań wyrokach wymierzano ów środek karny tylko za przestępstwa powszechne. Analizą objęto 150 prawomocnych i nieprawomocnych wyroków sądów pierwszej instancji (sądów rejonowych i sądów okręgowych), w których orzeczono podanie wyroku do publicznej wiadomości. Wyroki te pozyskano z prowadzonego przez Ministerstwo Sprawiedliwości Portalu Orzeczeń Sądów Powszechnych.

The purpose of this study is to present empirical research on judicial practice in the field of applying acriminal measure, which is to make ajudgment public. This presentation is limited to criminal law in the strict sense. This is due to the fact that in the judgments collected for examination, this criminal measure was imposed only for common crimes. The analysis covered 150final and invalid judgments of first instance courts (district and regional courts), in which the decision was made public. These judgments were obtained from the Judicial Portal of Common Courts operated by the Ministry of Justice.

Podanie wyroku do publicznej wiadomości w prawie karnym sensu stricto i w prawie karnym skarbowym : obraz statystyczny

Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio G, Ius 2020, t. 67, nr 2, s. 77-88.

W niniejszym opracowaniu przedstawiono obraz statystyczny odnoszący się do prawomocnego środka karnego w postaci podania wyroku do publicznej wiadomości. Badaniami objęto orzeczenie tego środka karnego obok kary za przestępstwa i przestępstwa skarbowe w latach 2012–2018. Bazowano na danych statystycznych pozyskanych z Ministerstwa Sprawiedliwości.

This study presents a statistical picture related to a valid criminal measure in the form of making a judgement public. The research covered the judgement of this criminal measure in addition to the penalty for offenses and fiscal offenses in 2012–2018. It was based on statistical data obtained from the Ministry of Justice.

Jeszcze raz o konstytucyjności art. 168b Kodeksu postępowania karnego : (w związku z wnioskiem Prokuratora Generalnego do Trybunału Konstytucyjnego)

Palestra 2020, nr 12, s. 5-21.

W artykule podjęto problem konstytucyjności art. 168b Kodeksu postępowania karnego. Nastąpiło to w związku z wnioskiem Prokuratora Generalnego do Trybunału Konstytucyjnego, w którym zarzucono, że przepis ten – rozumiany w ten sposób, że użyte w nim sformułowanie „innego przestępstwa ściganego z urzędu lub przestępstwa skarbowego niż przestępstwo objęte zarządzeniem kontroli operacyjnej” obejmuje swoim zakresem wyłącznie te przestępstwa, co do których sąd może wyrazić zgodę na zarządzenie kontroli operacyjnej – jest niezgodny z licznymi wzorcami konstytucyjnymi. Przeprowadzona w artykule analiza wykazała, że tak sformułowany zarzut jest bezzasadny.

The article deals with the constitutionality of Article 168b of the Code of Criminal Procedure. This occurred in connection with the application of the Public Prosecutor General to the Constitutional Tribunal, in which it was alleged that this provision – understood in the way that the expression used in it „another offense prosecuted ex officio or a fiscal offense than the offense covered by the operational control order” covers only crimes for which the court may consent to ordering operational control – is inconsistent with numerous constitutional models. The analysis carried out in the article showed that the allegation formulated in this way is groundless.

O wykroczeniu z art. 51 § 1 kodeksu wykroczeń : (w związku z wyrokiem SN z 30.01.2018 r., IV KK 475/17)

Państwo i Prawo 2019, nr 1, s. 39-58.

The article contains an analysis of the elements of the petty offence defined in Article 51(1) of the Act of 20 May 1971 – Code of Petty Offences (consolidated text: official journal of laws Dziennik Ustaw 2018, item 618, as amended). As part of the analysis, special attention is paid to the notion of excess, which is a basic element of Article 51(1) CPO and the key to understanding the scope of the penalisation provided for there. It is established that an excess within the meaning of Article 51(1) CPO is a reprehensible and unexpected act, which is inconsistent with accepted customs and behavioural norms. In addition, it is found that the essence of the excess is not determined by its effects. These considerations are made in connection with the judgment issued the Supreme Court on 30 January 2018 (IV KK 475/17). This judgment concerned the case of a Roman Catholic parish priest who was accused of committing a petty offence under Article 51(1) CPO by ringing the church bells.

Wzbudzenie w zagrożonym uzasadnionej obawy spełnienia groźby w konstrukcji groźby bezprawnej

Prokuratura i Prawo 2018, nr 1, s. 5-15,

W niniejszym tekście, powstałym na kanwie postanowienia SN z dnia 14 września 2017 r. (sygn. I KZP 7/17, LEX nr 2352165), przede wszystkim podjęto próbę wykazania, że wzbudzenie w zagrożonym uzasadnionej obawy spełnienia groźby stanowi element groźby karalnej jako postaci groźby bezprawnej. Ponadto wyrażono pogląd, że w wypadku pozostałych postaci groźby bezprawnej, tj. groźby spowodowania postępowania karnego i groźby rozgłoszenia wiadomości uwłaczającej czci zagrożonego lub jego osoby najbliższej, nie jest konieczne wzbudzenie w zagrożonym uzasadnionej obawy spełnienia tych gróźb.

On the basis of the Supreme Court decision of 14 September 2017 (I KZP 7/17, LEX no. 2352165), this paper tries to demonstrate that instilling reasonable fear of threat realisation into an individual threatened constitutes an element of a punishable threat seen as a form of an unlawful threat. Moreover, the opinion is formulated that other forms of an unlawful threat, i.e. a threat of causing the institution of criminal proceedings or a threat of disseminating derogatory information concerning an individual threatened or their next of kin, do not require such instilling of reasonable fear of realisation into an individual threatened.

Przedawnienie w postępowaniu w przedmiocie odpowiedzialności zawodowej lekarzy

Państwo i Prawo 2018, nr 7, s. 58-69.

Instytucja tzw. zgody następczej po nowelizacji z 11 marca 2016 r. w świetle standardów konstytucyjnych i konwencyjnych

Studia Prawnicze 2017, nr 3, s. 81-100.

The Act of 11 March 2016 amending the Code of Criminal Procedure and some other acts (Official Journal of Laws, item 437 as amended) introduced to the system of law Article 168b of the Code of Criminal Procedure and changed Article 237a of the Code of Criminal Procedure. These rules regulate the institution of the so-called ex post facto consent. The following paper analyzes Article 168b and Article 237a of the Code of Criminal Procedure in the light of standards stemming from the Constitution of the Republic of Poland and the Convention for the Protection of Human Rights and Fundamental Freedoms. This analysis first of all revealed that there are serious doubts as to the compatibility of Article 168b and Article 237a of the Code of Criminal Procedure with Article 47, Article 49, Article 51 (2) in conjunction with Article 31 (3) of the Constitution of the Republic of Poland.

Artykuł 168b k.p.k. został wprowadzony do systemu prawa z mocy art. 1 pkt 35 ustawy z dnia 11 marca 2016 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw i wszedł w życie z dniem 15 kwietnia 2016 r. (art. 28 ustawy nowelizującej). Tą samą ustawą nadano aktualne brzmienie art. 237a k.p.k. (art. 1 pkt 43 ustawy nowelizującej), które również weszło w życie z dniem 15 kwietnia 2016 r. (art. 28 ustawy nowelizującej). Oba wskazane przepisy normują instytucję tzw. zgody następczej. Przy czym art. 168b k.p.k. czyni to w odniesieniu do kontroli operacyjnej, a więc czynności pozaprocesowej, a art. 237a k.p.k. w odniesieniu do procesowej kontroli i utrwalania treści rozmów telefonicznych.

Niezaskarżalność postanowienia wydanego na podstawie art. 56 § 2 k.p.k. : (problematyka konstytucyjna)

Przegląd Sądowy 2017, nr 9, s. 52-61,

Statute of Limitations in the Polish Criminal Law

Journal of Eastern European Criminal Law 2016, nr 2, s. 150-161.

Współautorstwo: Leciak, Michał

The article discusses the problems of the statute of limitation in the Polish criminal law. It is a traditional institution of the Polish criminal law which repeal the punishment or enforceability of adjudicated penalties in connection with the passage of time. This article shows, among others, essence, the legal nature and the reasons for limitation, its constitutional conditions and the current regulatory approach in the Polish law. It takes into account the case-law of the Polish Constitutional Tribunal and the Supreme Court. These bodies often spoke on the topic of limitation.

Responsibility of a Juvenile for a Prohibited Act under Polish Law

International and Comparative Law Review 2016, t. 16, nr 2, s. 99-115.

Współautorstwo: Mierzwińska-Lorencka, Joanna

The law on juvenile delinquency proceedings creates a model of a paternalistic and welfare approach to juvenile justice, the protection and treatment of the juvenile at risk oriented allowing only a certain range, to use criminal sanctions against juvenile perpetrators of prohibited acts. The rule is that juvenile is not liable to the principles defined in the Penal Code, the Code of Petty Offences or the Fiscal Penal Code, and the law is applied to him is the Juvenile Act of 26 October 1982 which does not provide for a criminal responsibility. Special, nonpenal responsibility for juveniles applies for those between 13 and 17 years. For younger juveniles, special measures of exclusively educational and care character are possible.

Wspólne pożycie jako pojęcie karnoprawne

Prokuratura i Prawo 2015, nr 6, s. 5-27.

W niniejszym opracowaniu dokonano analizy wspólnego pożycia jako pojęcia karnoprawnego. W szczególności ustalono, że relacja ta powinna być rozumiana tak jak w prawie rodzinnym, a więc przez odwołanie się do trzech rodzajów więzi: duchowej, fizycznej i gospodarczej. Tym samym zakwestionowano autonomiczne rozumienie wspólnego pożycia w prawie karnym, oparte przede wszystkim na wskazaniach języka powszechnego.

This study examines the notion of 'cohabitation' in the criminal law context, establishing that cohabiting relationships should be understood as they are in domestic relations law, i.e. through reference to the intimate spiritual, physical, and economic bonds. Primarily based on what is conveyed in common language, independent understanding of 'cohabitation' in criminal law is thereby questioned.

Amnestia i jej konstytucyjne uwarunkowania

Przegląd Sejmowy 2014, nr 3, s. 43-75.

O młodocianym w ujęciu kodeksu karnego

Studia Prawnicze 2014, nr 2, s. 121-142.

The article is devoted to a specific category of offenders i.e. juveniles. Firstly, the legal definition of the juvenile, provided under Art. 115 § 10 of the Criminal Code, is analyzed, making a distinction between the notion of the juvenile and the notion of the minor. Then the grounds for the special treatment of juvenile offenders are examined. A special attention is paid to the presumption of lesser degree of juvenile’s guilt and their susceptibility to be affected, which constitutes a good prospect for their education (reformation, reclamation). Finally, the criteria on the basis of which it is established whether an offender is a juvenile offender or not, are analyzed. A special attention is given to the criterion which states that a juvenile is an offender who has not reached the age of 24 years at the time of the trial in the first instance.

Pojęcie korzyści majątkowej w prawie karnym

Wojskowy Przegląd Prawniczy 2014, nr 1, s. 29-45.

Niniejsze opracowanie poświęcone jest pojęciu korzyści majątkowej w prawie karnym. Przy czym z uwagi na ścisły związek tego pojęcia z pojęciem korzyści osobistej, będzie tu również mowa o tej drugiej postaci korzyści. W opracowaniu w szczególności krytycznie odniesiono się do dominującego w doktrynie poglądu, iż cechą charakterystyczną korzyści majątkowej, a jednocześnie kryterium odróżniania jej od korzyści osobistej, jest to, że (w większym stopniu) zaspokaja ona potrzebę materialną. Podjęto jednocześnie próbę wykazania, że korzyścią majątkową jest taka korzyść, którą można przeliczyć na pieniądze, a tym samym określić w pieniądzu.

This study discusses the term <material profit> in Polish criminal law. An author attempts to create his own definition of this legal term. He defines a <personal gain> either and presents his proposals to constitute a difference between the <material profit> and the <personal gain>.

Przestępstwo wykonania zabiegu leczniczego bez zgody pacjenta : (dwa problemy interpretacyjne)

Państwo i Prawo 2013, nr 2, s. 50-61.

The article analyzes two interpretation problems with reference to Art. 192 (1) of the Penal Code, which regulates an offence of performing a medical procedure without the patient’s consent. The first problem relates to determining the scope of Art. 192 (1) of the Penal Code and poses the question whether these provisions refer to the circumstances in which the requirement to respect the patient’s will is ignored, or whether they concern also the cases when some actions were undertaken without the consent or against the will of the patient’s statutory agent, actual guardian or ignoring the requirement to obtain permission of the guardianship court. Another interpretation problem discussed in this article concerns determining the perpetrator of the offence defined in Art. 192 (1) of the Penal Code as it is not clear whether it may be any person who can be held liable for the offence or only particular categories of people (e.g. a doctor, a nurse).

Zakaz tortur, okrutnego, nieludzkiego lub poniżającego traktowania oraz niedobrowolnych eksperymentów naukowych w kontekście leczenia bez zgody

Przegląd Sejmowy 2012, nr 1, s. 173-185.

Kilka uwag o pojęciach "rzecz ruchoma" i "przedmiot" w Kodeksie karnym

Przegląd Sądowy 2011, nr 6, s. 90-96.

Konstytucyjne prawa do sądu oraz do obrony a obligatoryjne zarządzenie wykonania kary

Ius Novum 2011, nr 2, s. 51-60.

Narażenie pracownika na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu wskutek niedopełnienia obowiązku wynikającego z odpowiedzialności za bhp

Monitor Prawa Pracy 2011, nr 4, s. 175-180.

Ocena społecznej szkodliwości czynu

Prokuratura i Prawo 2011, nr 6, s. 127-136.

Odszkodowanie za błąd medyczny w projekcie ustawy o zmianie ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta oraz niektórych innych ustaw

Przegląd Urologiczny : pismo Polskiego Towarzystwa Urologicznego. 2011, nr 2, s. 56-59.

Wybrane problemy prawne i etyczne wykonywania zawodu pielęgniarki

Przegląd Urologiczny : pismo Polskiego Towarzystwa Urologicznego. 2011, nr 3, s. 50-57.

Znaczenie art. 68 Konstytucji dla systemu ochrony zdrowia w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego

Przegląd Urologiczny : pismo Polskiego Towarzystwa Urologicznego. 2011, nr 1, s. 75-78.

O pojęciach "zabieg leczniczy" i "pacjent" w rozumieniu art. 192 § 1 k.k.

Prawo i Medycyna 2011, nr 4, s. 66-79.

Konstytucyjność braku sądowej kontroli zezwolenia prokuratora na ujawnienie danych osobowych i wizerunku podejrzanego

Ius Novum 2010, nr 3, s. 73-83.

Ochrona zarodków powstałych w wyniku zapłodnienia pozaustrojowego na podstawie art. 157a k.k.

Zeszyty Prawnicze Biura Analiz Sejmowych 2010, nr 1, s. 9-18.

Rzecznik Praw Pacjenta

Przegląd Urologiczny : pismo Polskiego Towarzystwa Urologicznego. 2010, nr 1, s. 47-57.

Zasady wykonywania zawodu lekarza w Kodeksie Etyki Lekarskiej.

Przegląd Urologiczny : pismo Polskiego Towarzystwa Urologicznego. 2010, nr 4, s. 87-89.

Znamiona czynów zabronionych stypizowanych w art. 218 k.k.

Monitor Prawa Pracy 2010, nr 3, s. 117-121.

Zasady wykonywania zawodu lekarza w Kodeksie Etyki Lekarskiej.

Przegląd Urologiczny : Pismo Polskiego Towarzystwa Urologicznego 2010, nr 5, s. 58-60.

Projekt stanowiska Sejmu w sprawie pytania prawnego (sygn.akt P 12/09), dotyczącego ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks karny

Zeszyty Prawnicze Biura Analiz Sejmowych 2009, nr 3/4, s. 205-218.

Kazirodztwo jako problem karnoprawny : (dwugłos)

Archiwum Kryminologii. Tom jubileuszowy dedykowany Paniom Profesor Helenie Kołakowskiej-Przełomiec, Zofii Ostrihanskiej, Dobrochnie Wójcik. 2007/2008, t. 29-30, s. 473-487.

Współautorstwo: Nowak, Celina

Autorzy tekstu dotykają materii karnoprawnych aspektów kazirodztwa oraz kryminalizacji takich praktyk na podstawie polskiego kodeksu karnego (P. Daniluk) oraz rozwiązań przyjętych w następujących krajach: Kanada, Australia, USA oraz Francja (C. Nowak), przy czym prezentowane przez nich poglądy nie są ze sobą w pełni zgodne. W pierwszej części pracy przedstawiono normy polskiego prawa regulujące kwestię kazirodztwa. Zdaniem P. Daniluk kryminalizacja tego zjawiska jest silnie związana z ochroną norm moralnych. Przedstawiona zostaje również definicje pokrewieństwa i przysposobienia, a także kwestia kazirodztwa rozumiana jako kategoria przestępstwa bez ofiar. W tekście poruszono problem ujawniania i ścigania takich przestępstw ze względu na dobrowolność popełnianego czynu, a także identyfikacji czynu zabronionego ze względu na nieprecyzyjność art. 201 k.k. P. Daniluk wskazuje również na fakt, że ustanowione w tym zakresie prawo nie zapewnia wolności seksualnej, a ogranicza ją i służy jedynie ochronie obyczajności. W ocenie autora pojawia się wątpliwość czy prawo karne może regulować kwestie moralności i wolności seksualnej. Zostają również przytoczone argumenty badaczy w dziedzinie genetyki, przedstawiając negatywne następstwa dla zdrowia potomstwa ze związków kazirodczych, choć w obowiązujących regulacjach względy eugeniki zostały pominięte przez ustawodawcę. W opracowaniu pojawia się stwierdzenie, że kryminalizacja kazirodztwa służy ochronie prawidłowych relacji rodzinnych, pośrednio uwzględniając eugenikę, ale nie polega na ochronie małoletnich. W drugiej części pracy C. Nowak przedstawia stan prawny odnoszący się do kwestii kazirodztwa i jego penalizacji w wyżej wymienionych krajach. W artykule zostają również przedstawione definicje kazirodztwa, zakres relacji oraz osób, które podlegają ewentualnej karze. W tekście autorki pojawiają się uzasadnienia kryminalizacji kazirodztwa w poszczególnych państwach ze względu na podejście eugeniczne, ochronę małoletnich, czy obyczajność. Autorka przywołuje prace komisji na rzecz dekryminalizacji kazirodztwa, działające w Kanadzie, Australii oraz USA, podkreślając, że we wszystkich tych państwach projekty zostały odrzucone. W tej części C. Nowak przybliża także kwestię kolizji wartości wolności jednostki z ochroną innych dóbr. Autorka stawia pytanie, na ile narzędzia prawnokarne mogą być wykorzystywane do regulacji sfery życia seksualnego. W konkluzjach C. Nowak zawarty został problem zasadności podnoszenia argumentu eugeniki, skoro nie jest on stosowany wobec innych grup i rodzajów relacji, gdzie potomstwo może być obciążone wadami genetycznymi. Podniesiony zostaje również problem, w jakim stopniu prawo karne powinno regulować stosunki rodzinny oraz w jaki sposób chroniony jest interes społeczny, jeśli stosunki mają charakter dobrowolny między dwojgiem dorosłych ludźmi. Autorka wskazuje na konieczność zmian w polskim systemie prawnym na rzecz ochrony małoletnich w kwestii kazirodztwa, a także rozważenie zmiany obowiązującego przepisu karnego na rzecz odstąpienia od regulowania wolności seksualnej osób dorosłych.

The authors of this article touch upon the criminal law aspects of incest and the criminalisation of such practices on the basis of the Polish Penal Code (Daniluk) and the solutions adopted in the following countries: Canada, Australia, the USA, and France (Nowak), while the views that they present are not fully consistent with each other. The first part of the paper outlines the norms of Polish law that regulate the issue of incest. According to Daniluk, the criminalisation of this practice is strongly connected with the protection of moral norms. The definitions of kinship and adoption are also discussed, as well as the issue of incest being understood as a victimless crime. The text touches upon the problems of disclosing and prosecuting such crimes with regard to the voluntariness of the act, as well as of identifying the forbidden act due to the imprecision of Article 201 of the Penal Code. Daniluk also argues that the law adopted in this area does not ensure sexual freedom, but rather limits it and serves only to protect morals. In the author’s opinion, there is doubt whether criminal law can regulate the issues of morality and sexual freedom. The arguments of researchers in the field of genetics are also quoted, showing the consequences for the health of any offspring from incestuous unions, although concerns of eugenics have been ignored by the legislature in the current regulations. The study concludes that the criminalisation of incest serves to protect proper family relations, indirectly taking into account eugenics, but does not constitute the protection of minors. In the second part of the article, Nowak describes the legal status referring to the issue of incest and its criminalisation in the above-mentioned countries. The article also focusses on the definition of incest and the scope of the relationships and persons subject to possible punishment. The author presents justifications for the criminalisation of incest in particular countries on the grounds of eugenics and protecting minors or morality. The author cites the work of committees for decriminalising incest which operate in Canada, Australia, and the USA, stressing that the drafts were rejected in all these countries. In this section, Nowak also discusses the issue of the value of individual freedom colliding with the protection of other values. The author asks to what extent criminal law tools can be used to regulate the sphere of sexual life. In the conclusions, Nowak addresses the problem of legitimacy in raising the argument of eugenics, if it is not applied to other groups and types of relationships where offspring may be burdened with genetic defects. She also raises the issue of to what extent criminal law should regulate family relations and how the public good is protected if the relationships are voluntary between two adults. The author points to the need for changes in the Polish legal system to protect minors in regards to incest as well as a reconsideration of changing the existing criminal law in favour of abandoning the regulation of the sexual freedom of adults.

Stan wyższej konieczności jako okoliczność wyłączająca bezprawność "chirurgicznej zmiany płci"

Państwo i Prawo 2008, nr 1, s. 96-107.

Czynność lecznicza jako kontratyp

Prawo i Medycyna 2008, nr 2, s. 27-43.

Zabieg "chirurgicznej zmiany płci" u transseksualistów jako czynność lecznicza

Prawo i Medycyna 2007, nr 1, s. 99-113.

Zbieg kontratypów

Prokuratura i Prawo 2007, nr 2, s. 141-148.

Stan wyższej konieczności jako podstawa legalności działań funkcjonariuszy organów władzy publicznej

Wojskowy Przegląd Prawniczy 2007, nr 1, s. 41-52.

Kryteria określające zakres dóbr prawnych będących przedmiotem dyspozycji w warunkach kontratypu zgody uprawnionego

Przegląd Sądowy 2007, nr 4, s. 90-101.

Prawne aspekty "chirurgicznej zmiany płci" u transseksualistów : (uwagi de lege ferenda)

Państwo i Prawo 2007, nr 5, s. 71-84.

Stan wyższej konieczności jako okoliczność wyłączająca bezprawność karną czynu

Studia Prawnicze 2007, nr 2, s. 101-122.

The state of necessity was expressed as an exclusion of the criminal illegality (art. 26 § 1) or an exclusion of the guilt (art 26 § 2) in the Polish Criminal Code from 1997. This differentiation of the state of necessity is based on a different value proportion between rescued and sacrificed goods. The state of necessity excludes the criminal illegality in the situation when someone rescues goods which are more valuable than sacrificed goods. This situation is social viable so it should be legal. In the article, author analyses conditions of the state of necessity as an exclu- sion of the criminal illegality. Particularly author makes analysis of the direct danger condition and the problems with determination of value proportion between rescued and sacrificed goods.

Pozaustawowe nieterapeutyczne (nielecznicze) czynności lekarskie

Państwo i Prawo 2006, nr 1, s. 67-76.

Obowiązek lekarza udzielenia pacjentowi informacji w związku z podejmowanymi czynnościami leczniczymi

Prawo i Medycyna 2006, nr 3, s. 72-84.

Kiedy podawać wyrok do publicznej wiadomości

Rzeczpospolita 2006, nr 289.

[Dotyczy wyroków w sprawach, które wzbudziły zainteresowanie lub oburzenie społeczne].

Warunki determinujące skuteczność zgody uprawnionego w prawie karnym

Palestra 2005, nr 1/2, s. 34-44.

Zgoda zastępcza na naruszenie dóbr prawnych w prawie karnym

Prokuratura i Prawo 2005, nr 5, s. 73-81.

Zgoda uprawnionego a tryb ścigania

Przegląd Sądowy 2005, nr 5, s. 130-143.

Cel leczniczy w świetle poglądów doktryny prawa

Prawo i Medycyna 2005, nr 2, s. 37-47.

Błąd w sztuce lekarskiej : wybrane problemy

Prawo i Medycyna 2004, nr 4, s. 45-57.