Ochrona "celu kontroli, dochodzenia czy audytu" jako przesłanka ograniczenia publicznego dostępu do dokumentów instytucji Unii Europejskiej w świetle orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości
Europejski Przegląd Sądowy 2015, nr 5, s. 23-29.
Jawność życia publicznego jako uznany, ważny atrybut demokratycznego państwa prawa, znajduje wyraz w międzynarodowych i krajowych aktach prawnych, m.in. w formie gwarancji jawności informacji odnoszących się do sfery publicznej. W ujęciu normatywnym gwarancje te uzyskują formę prawa dostępu do informacji (przysługującego każdemu) oraz obowiązku udostępnienia informacji (nałożonego na ich posiadacza). Zrozumiały jest jednak pogląd, że zasada jawności nie ma charakteru absolutnego i podlega pewnym uzasadnionym ograniczeniom. Wskutek ograniczenia dostępności informacji, zdolność ich uzyskania zostaje zastrzeżona wyłącznie dla podmiotów uprawnionych. Wprowadzenie wyjątków w generalnej gwarancji jawności musi się opierać na solidnym, aksjologicznym uzasadnieniu, tj. ich wdrożenie powinno mieć na celu ochronę określonych prawem dóbr i wartości. W ten sposób następuje kolizja chronionych pryncypiów, tj. zasady jawności z innymi istotnymi wartościami, np. zasadą prywatności w kontekście ochrony danych osobowych. Słusznie zatem zauważono w doktrynie, że „ograniczenia dostępności informacji stanowią wyjątki od zasady, a co za tym idzie powinny być sformułowane precyzyjnie i nie powinny być interpretowane rozszerzająco”
W art. 4 rozporządzenia nr 1049/2001 znalazło się rozwinięcie i dookreślenie, zasygnalizowanych na wstępie tego aktu prawnego, wyjątków. Nastąpiło to w dychotomicznym podziale na wyjątki bezwzględne i względne. Zgodnie z tym przepisem, instytucja UE odmówi dostępu do dokumentu, jeżeli jego ujawnienie naruszyłoby ochronę interesu publicznego (w zakresie bezpieczeństwa publicznego, kwestii obronnych i wojskowych, stosunków międzynarodowych oraz finansowej, monetarnej czy ekonomicznej polityki Unii lub państw członkowskich) oraz prywatności i integralności osoby fizycznej (w szczególności w odniesieniu do ustawodawstwa związanego z ochroną danych osobowych).
Drugim typem wyjątków, zastrzeżonym w art. 4 rozporządzenia nr 1049/2001, których zastosowanie wymaga przeprowadzenia nie tylko testu szkody, lecz także testu ważenia interesów, jest odmowa dostępu do dokumentów ze względu na ryzyko naruszenia ochrony interesów handlowych osoby fizycznej lub prawnej (w tym własności intelektualnej), postępowania sądowego (a także opinii prawnej) i celu kontroli, dochodzenia czy audytu. W przypadku tej grupy wyjątków, do dyskrecjonalnej decyzji organu pozostawiono rozstrzygnięcie, czy ze względu na interes publiczny nie należy jednak ujawnić także tych informacji, nawet kosztem naruszenia - wyżej wymienionych i, co do zasady, prawnie chronionych - wartości.
