Kierunki zmian tożsamości polskiego prawa urzędniczego

Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska : Sectio G, Ius 2017, t. 64, nr 2, s. [71]-82.

Budowa profesjonalnej służby publicznej, działającej na podstawie aksjologicznych założeń demokratycznego państwa prawa, jest procesem złożonym i długotrwałym. Polskie doświadczenia w tym zakresie nie są znikome, gdyż geneza służby państwowej sięga okresu międzywojennego. Natomiast pierwsza (po przekształceniach 1989 r.) pragmatyka członków korpusu służby cywilnej powstała w 1996 r. i zawierała regulacje wyraźnie inspirowane polskimi doświadczeniami w tym zakresie z okresu międzywojennego, jak również rozwiązaniami zachodnioeuropejskimi. Ustawodawca na jej mocy opowiedział się za systemem kariery, budując służbę cywilną o charakterze publicznoprawnym. Sformułował także cel stworzenia tej instytucji, którym było zapewnienie w urzędach administracji rządowej zawodowego, rzetelnego, bezstronnego i neutralnego politycznie wykonywania zadań państwa. Ustawa ta już dwa lata później została zastąpiona kolejną pragmatyką. W świetle ustawy z 1998 r. została przyjęta nowa koncepcja tej instytucji. Ustawodawca opowiedział się w niej za mieszanym modelem służby cywilnej, co znaczy, że model ten zawierał elementy modelu kariery i stanowisk, ale z dominującą rolą tych ostatnich. Kolejna ustawa o służbie cywilnej (z 2006 r.) w ocenie doktryny zrujnowała dotychczasowy dorobek prawodawstwa polskiego w obszarze budowy służby cywilnej. Istniejący pod jej rządami korpus został pozbawiony stanowisk kierowniczych, zlikwidowano wypracowany system organizacji służby cywilnej m.in. przez zniesienie stanowiska Szefa Służby Cywilnej oraz jego urzędu. Słusznie zatem w 2008 r. uchylono ten akt prawny, zastępując go ustawą przywracającą w szczególności to stanowisko oraz wyższe stanowiska w służbie cywilnej. Niemniej ten akt prawny też zawiera istotne wady, ze względu na które nie może być w pełni pozytywnie oceniony. W ten sposób w ciągu kilkunastu lat zagadnienie to było regulowane czterema całkowicie różnymi aktami prawnymi, co narusza zasady państwa prawa oraz jakości i pewności prawa. Zmiany takie, z każdym kolejnym wejściem w życie nowej pragmatyki, wywierały negatywne skutki na praktyczne funkcjonowanie korpusu służby cywilnej, a tym samym na realizację zadań państwa.

The creation of professional civil service, operating on the foundation of axiological objectives of the democratic state is a complex and long-drawn-out process. Polish experiences in this respect are not minute as the origins of the civil service date back as far as the interwar period. Whereas the first civil service practice was established in 1996 and included the regulations clearly inspired by the Polish experience of the interwar period as well as Western-European solutions in this respect. The legislator was in favour of the career system, setting up the service of the public interest. The legislator defined the major aim of the institution establishment as well, whose main objective was to assure in the government administration offices professional, reliable, impartial, politically-neutral execution of the state tasks. Two years later, the bill was replaced with another practice. In the light of the 1998 Bill, the concept of the institution was adopted. The legislator proposed a mixed model of civil service, which means that the model comprised elements of career and positions model with the prevailing role of the latter. Another Bill on Civil Service from 2006, in the assessment of the doctrine, ruined former achievements of the Polish legislation in the area of civil service. The civil service corps, existing under the rule of the Bill, was stripped of managerial positions. The developed system of civil service organization was liquidated by abolishing the position of the Head of Civil Service and their office. Therefore, in 2008 the legal act was aptly rescinded, replacing it with the bill particularly restoring the position of the Head of Civil Service as well as higher positions in the civil service itself. Nevertheless, that legal act also includes major flaws disqualifying itself from positive assessment. Thus, in the period of less than twenty years, the subject matter in question has been regulated by four completely different legal acts which violates the foundations of a law governed state and definiteness of law. Such changes, with every subsequent entry of a new practice, had a negative effect on practical functioning of the Civil Service Corps and, at the same time, the realization of state tasks.

Nadrzędne i aksjologiczne atrybuty polskiej służby cywilnej

Aksjologia prawa administracyjnego. T. 1 / redakcja naukowa Jan Zimmermann. Warszawa : Wolters Kluwer, 2017, s. 159-172.

Aksjologia służby cywilnej, tak jak zresztą w ogóle służby publicznej, wynika z przynależności tej problematyki do prawa administracyjnego. Aksjologiczne atrybuty tej gałęzi prawa wprost przekładają się na charakter tej instytucji. Właściwe prawu administracyjnemu pojęcia obecne są w pragmatyce, czego najlepszym przykładem jest akt mianowania jako podstawa stosunku pracy w administracji rządowej. Ta przynależność wywiera głęboki wpływ na oczekiwania co do członków korpusu, przy założeniu nadrzędnej pozycji państwa nad jednostką. Stąd wynikają formułowane w stosunku do tych osób obowiązki i ograniczenia, które znajdują zastosowanie także poza czasem pracy w urzędzie. Wymogi etyki zawodowej oparte na uwarunkowaniach aksjologicznych, zasady odpowiedzialności dyscyplinarnej, a nade wszystko pryncypialna zasada bezwzględnego działania w interesie i na rzecz państwa, to tylko wybrane przykłady głęboko zakorzenionych cech publicznoprawnych służby cywilnej. Podejmując próbę sformułowania z tego katalogu cech, nadrzędnych atrybutów, którym można byłoby nadać status aksjomatów, konieczne było sięgnięcie do założeń ustrojowych. Analiza przepisu, na podstawie którego polska służba cywilna stała się kategorią konstytucyjną, pod kątem poszukiwania źródeł aksjomatów – w mojej ocenie – przyniosła pozytywny efekt. Jak pokazały przeprowadzone rozważania, „zawodowość”, „rzetelność”, „bezstronność” i „neutralność polityczna” stanowią atrybuty leżące u podstaw budowy wtórnych regulacji służby cywilnej. Wychodząc od tych czterech aksjomatów, a następnie uwzględniając ich aksjologiczne wytyczne w szczegółowych regulacjach prawa urzędniczego, ustawodawca miał możliwość zbudowania służby cywilnej w preferowanym modelu kariery. Ocena stopnia, w jakim to faktycznie zrealizował, nie może być jednak pozytywna.

Odpowiedzialność administracyjna "urzędnika" i organu administracji publicznej przy rozpatrywaniu wniosków, skarg i petycji

Skargi, wnioski i petycje : powszechne środki ochrony prawnej / redakcja i wstęp Mateusz Błachucki, Grzegorz Sibiga ; recenzenci: dr hab. Paweł Sobczyk, prof. UO, dr hab. Adam Habuda, prof. INP PAN. Wrocław : Presscom, 2017, s. 495-513.

Rzetelny i terminowy sposób działania administracji publicznej w zakresie załatwiania przewidzianych w Kodeksie postępowania administracyjnego spraw skarg, wniosków i petycji zastrzeżony został odpowiedzialnością dyscyplinarną funkcjonariuszy publicznych. Głównym zatem przedmiotem rozważań w niniejszym artykule jest analiza zasad i zakresu ponoszenia tego typu odpowiedzialności przez trzy podstawowe grupy pracowników administracji publicznej, tj. przez korpus służby cywilnej, pracowników samorządowych oraz pracowników urzędów państwowych. Obok reżimu dyscyplinarnego, ustawodawca wprowadził systemowe zabezpieczenia prawidłowości działania administracji w zakresie realizacji konstytucyjnego prawa obywatelskiego, jakim jest prawo wnoszenia skarg i wniosków. Kompetencje nadzorcze w tym zakresie powierzył Prezesowi Rady Ministrów.