Zakres swobody miarkowania kar umownych przez sądy arbitrażowe w świetle klauzuli porządku publicznego : glosa do wyroku Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z 10.10.2019 r. (I AG a 35/19)

Palestra 2022, nr 11, s. 114-137.

The author explores the scope of discretion from which arbitrators benefit in mitigation of liquidated damages – among other angles, from the perspective of the possible functions that liquidated damages may serve. Referring to the distinction between “positive” and “intuitive” legal norms posited by the Polish legal philosopher Leon Petrażycki, she classifies mitigation of liquidated damages in the latter category, with the arbitrators’ discretion in this regard deriving from interpretation of general legal norms (as opposed to express provisions of substantive law). The author concurs with the court’s position that review of the exercise of this discretion by an arbitral tribunal may lead to overturning of the arbitral award only in the event that the tribunal is found to have abused its powers. One of the forms which such abuse may assume, the court continued in the ruling commented upon by the author, is comprised in lack of coherence of the reasoning adduced for the arbitral award. In a strictly axiological sense, it is not for the state courts to draw up some catalogue of criteria and values and to rank them in any order of importance. Intervening to amend an arbitral award running contrary to the basic principles of the legal order would be justified in very rare cases only. The compensatory nature of liability for damages must not apply – certainly not in some absolute sense – to assessment of liquidated damages for purposes of mitigation.

Glosa jest analizą zakresu swobody orzeczniczej arbitrów w procesie orzekania o miarkowaniu kary umownej, w tym w świetle funkcji, jakie kara umowna może pełnić. Wychodząc z założeń klasyfikacji zjawisk prawnych na zjawiska prawno-pozytywne i prawno-intuicyjne, zaproponowanej przez Leona Petrażyckiego, kwestie miarkowania kary umownej autorka zalicza do drugiej kategorii, gdzie swoboda orzecznicza arbitrów jest wywodzona z samych przepisów prawa materialnego. Autorka podziela zdanie sądu wyrażone w glosowanym orzeczeniu, że kontrola wykonania tej kompetencji przez sąd polubowny może prowadzić do uchylenia wyroku tego sądu jedynie wówczas, gdy wykazane zostanie, że doszło do nadużycia władzy jurysdykcyjnej przez sąd arbitrażowy. Nadużycie władzy jurysdykcyjnej, jej zdaniem, przejawia się w postaci braku koherentności uzasadnienia wyroku. W aspekcie ściśle aksjologicznym przyjęcie określonego katalogu kryteriów i wartości, i nadanie im określonej wagi, nie powinno być przedmiotem rewizji ze strony sądu powszechnego. Wzruszenie decyzji arbitrów, której skutki byłyby sprzeczne z podstawowymi zasadami porządku prawnego, stanowi zjawisko o cechach zupełnej wyjątkowości. Zasada kompensacyjnego charakteru odpowiedzialności odszkodowawczej nie ma bezwzględnego zastosowania do określenia wysokości kary umownej w ramach procesu jej miarkowania.

Interes prawny w powództwie o ustalenie w postępowaniu przed sądem polubownym : glosa do wyroku SA KIG 193/05

Sto lat polskiego prawa handlowego : księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Andrzejowi Kidybie. T. 2 / redakcja naukowa Małgorzata Dumkiewicz, Katarzyna Kopaczyńska-Pieczniak, Jerzy Szczotka s. 777-786.

Zdatność arbitrażowa sporu dotyczącego wyłączenia wspólnika ze spółki z o.o. : glosa do postanowienia Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 15.12.2016 r., V ACz 1309/16

Glosa. Prawo Gospodarcze w Orzeczeniach i Komentarzach 2019, nr 1, s. 33-40.

Współautorstwo: Kisielińska-Garncarek, Joanna

W ramach glosowanego postanowienia Sąd Apelacyjny w Katowicach rozważał zagadnienie, czy spór dotyczący wyłączenia wspólnika ze spółki z o.o. może być przedmiotem skutecznego zapisu na sąd polubowny zgodnie z art. 1157 w zw. z art. 1163 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego. Kwestia ta została przesądzona pozytywnie, co, w ocenie autorek niniejszego opracowania, zasługuje na aprobatę – pomimo odmiennych głosów niektórych przedstawicieli doktryny. Za takim rozstrzygnięciem przemawiały wyniki analizy zagadnienia na dwóch podstawowych płaszczyznach: wyznacznika zdatności arbitrażowej, którym jest zdolność ugodowa sporu oraz specyfiki instytucji wyłączenia wspólnika ze spółki z o.o. Na uwagę zasługuje przede wszystkim stwierdzenie Sądu Apelacyjnego, zgodnie z którym nie jest istotne, czy w ugodzie sądowej strony mogą doprowadzić do wyłączenia wspólnika, lecz czy mogłyby samodzielnie, także w drodze ugody sądowej, doprowadzić do zakończenia powstałego pomiędzy nimi sporu. Spór o wyłączenie wspólnika, będący w ujęciu celowościowym „wymuszoną” umową zbycia, z pewnością posiada zdolność ugodową, a co za tym idzie zdatność arbitrażową. Taki kierunek przyjmowany w judykaturze i rozstrzygający ewentualne wątpliwości na korzyść kompetencji sądu arbitrażowego do rozstrzygnięcia sporu ma istotne znaczenie dla rozwoju postępowań arbitrażowych oraz ich praktycznej doniosłości w obrocie gospodarczym.

In the commented ruling, the Court of Appeal in Katowice considered the question of whether a dispute concerning exclusion of a shareholder from a limited liability company may be validly covered by an arbitration clause in accordance with Article 1157 in conjunction with Article 1163(1) of the Polish Code of Civil Procedure. The Court of Appeal answered this question in the affirmative – rightly so, in the opinion of the authors, dissenting voices in the legal doctrine notwithstanding. Such an outcome is supported by an analysis of the issue on two basic levels: that of arbitrability (whether the dispute can be subject to a settlement) and that of the legal mechanism for excluding a shareholder from a limited liability company. Note should be taken, first and foremost, of the remark by the Court of Appeal to the effect that it is immaterial whether the parties to the dispute may effectuate exclusion of a shareholder via a court settlement – the important question is whether the parties could achieve resolution of their dispute by their own resources, also by way of a settlement reached before a court and endorsed by it. A dispute which concerns exclusion of a shareholder – which, for all intents and purposes, amounts to a compulsory divestment of shares – can indubitably be the object of a settlement and, as a corollary, may be subject to arbitration. Such a way of thinking among the judicature, with a tendency to give competence of an arbitration tribunal the benefit of the doubt, is significant from the perspective of development of arbitration and its growing importance in business practice.