Using and Abusing Memory Laws in Search of “Historical Truth’ : The Case of the 2018 Amendments to the Polish Institute of National Remembrance Act’

Współautorstwo: Baranowska, Grażyna

The Right to Memory: History, Media, Law, and Ethics / ed. N. Tirosh and A. Reading, Berghahn Books, New York 2023, s.112-131.

“Historical truth” is an extremely complex phenomenon that historians and scholars of memory studies struggle to grasp and define.“Truth” can be demanded by both those who seek recognition of their community’s suffering and the crimes committed against them and by those who deny such suffering and crimes. For this chapter, we propose two quotes from Václav Havel, a legendary Czech oppositionist, to frame our understanding of historical truth:“When a truth is not given complete freedom, freedom is not complete” and “The truth is not simply what you think it is. It is also the circumstances in which it is said, and to whom, why, and how it is said.” 2 Although these words do not directly refer to the issue of legal governance of history, they actually touch its very essence. Truth and freedom remain in a close, inseparable relationship with each other and this relationship applies to the research and public discourse.

Polityka historyczna Izraela

Polityka historyczna / red. Joanna Lubecka, Maciej Zakrzewski. - Wydawnictwo Naukowe Ignatianum, Kraków 2023, s. 313-329.

Tekst został przygotowany przed zbrodniczą napaścią Hamasu na ludność cywilną Izraela, dokonaną 7 października 2023 r.

DEFINICJA POJĘCIA: Każde państwo prowadzi określoną politykę historyczną, uwzględniającą specyficzne uwarunkowania nie tyle przeszłości, co teraźniejszości i przyszłości swoich wewnętrznych i międzynarodowych relacji. W przypadku Izraela polityka historyczna koncentruje się wokół dwóch zasadniczych osi: pamięci o Holocauście oraz narracji dotyczącej powstania i obrony izraelskiego państwa i narodu, ze szczególnym uwzględnieniem zagadnienia konfliktu izraelsko-palestyńskiego. ANALIZA HISTORYCZNA POJĘCIA: Określona narracja historyczna towarzyszyła powstaniu państwa Izrael i stanowiła jeden z elementów uzasadniających konieczność jego utworzenia. Przedstawiono czynniki wpływające na jej kształt, zmieniający się wraz z uwarunkowaniami polityczno-historycznymi oraz silnie rezonujący z sytuacją międzynarodową w regionie. UJĘCIE PROBLEMOWE POJĘCIA: Polityka historyczna stanowi jeden z najważniejszych elementów izraelskiej państwowości. W tekście przedstawiono prawne i polityczne elementy polityki historycznej prowadzonej przez władze Izraela, jak również uwarunkowania społeczne wpływające na kształt tej polityki. Przeanalizowano również skutki obowiązywania w Izraelu określonych praw pamięci, stanowiących jeden z najważniejszych instrumentów polityki historycznej prowadzonej przez państwo. REFLEKSJA SYSTEMATYCZNA Z WNIOSKAMI I REKOMENDACJAMI: Polityka historyczna Izraela oceniana jest w dużej mierze krytycznie, co często związane jest z brakiem uwzględnienia bardzo szczególnych warunkowań powstania i trwania tego państwa. Jednocześnie narzędzia tej polityki należy analizować nie tylko przez pryzmat jej celów strategicznych, lecz również zgodności z obowiązującym prawem, w tym międzynarodowym prawem praw człowieka.

Negowanie i zniekształcanie faktów historycznych jako problem prawny

Archiwum Kryminologii 2023, t. XLV, nr 1, s. 177–210.

Obecną złożoną rzeczywistość charakteryzuje między innymi wielość konkurujących, a niekiedy sprzecznych narracji dotyczących historii i pamięci o przeszłych zdarzeniach, w tym o popełnionych zbrodniach. Towarzyszy jej rozpowszechnianie – niekiedy na globalną skalę – celowego fałszowania faktów historycznych. Przeglądowe przedstawienie udzielanych w europejskiej przestrzeni prawnej odpowiedzi na pojawiające się w tym obszarze wyzwania stanowi cel tego artykułu. W szczególności poruszone w nim zostają kwestie prawnej reakcji na negowanie zbrodni ludobójstwa oraz coraz częściej odnotowywane zjawisko zniekształcania faktów historycznych, dużo bardziej złożone niż sama negacja prawdy historycznej. Artykuł podnosi, że wobec istniejących w tym obszarze problemów, system europejski nie znalazł dotychczas w pełni zadowalających odpowiedzi prawnych.

The current complex reality is characterised by a multiplicity of competing and sometimes contradictory narratives regarding the history and memory of past events, including former crimes. It is accompanied by the dissemination – sometimes on a global scale – of deliberate falsehoods regarding historical facts. The review-type presentation of the response to the challenges emerging in this area in the European legal space is the subject of this article. In particular, it addresses the legal response to the denial of crimes of genocide and the increasingly frequent phenomenon of distorting historical facts, which is much more complex than the mere negation of historical truth. The article claims that so far, the European system has not found fully satisfactory legal responses to these problems.

Artykuł powstał w ramach realizacji projektu badawczego „The Challenge of Populist Memory Politics for Europe: Towards Effective Responses to Militant Legislation on the Past (MEMOCRACY)”, finansowanego przez Volkswagen Stiftung.

Memory Laws in Poland and Hungary : Report by the research consortium ‘The Challenges of Populist Memory Politics and Militant Memory Laws (MEMOCRACY)’

Współautorstwo: Baranowska, Grażyna; Wójcik, Anna; Sadowski, Mirosław Michał; Vorobiova, Anastasiia

Warszawa : Instytut Nauk Prawnych PAN, 2023

ISBN 9788366300767

Bibliografia - s. 55-75.

This Report consists of two main parts devoted to Poland’s and Hungary’s remembering of and dealing with the past, including with the use of memory laws and other deployments of legal and extra-legal means in historical policy, including soft law. It also discusses relevant domestic courts’ jurisprudence. The report situates these practices against European human rights law standards, inferred from the ECtHR case law. The aim of this exercise is capturing the dynamics of the Polish and Hungarian state’s relationship to the past after 1989 in a concise form and examine the current legal framework. The Polish and Hungarian sections are structured around common themes. In what follows, we shall discuss mnemonic constitutionalism, the institutionalisation of mnemonic governance, memorialisation of the Second World War and the Holocaust, reckoning with communism, education, and memory. The report includes discussions of political, social, and cultural factors that contextualise the legal framework. The final part concludes with broader reflections on the state of Polish and Hungarian memocracies, understood as constitutional and political regimes based on references to the past and a specific form of governance of historical memory. The report is supplemented by Conclusions and Recommendations addressed to a wide range of players and participants of public deliberations over history and the past, including lawmakers on domestic and European level, academia, and the civil society.

The authors are grateful to the Volkswagen Foundation for supporting this study within their research grant allocated for the consortium project ‘MEMOCRACY’ (2021-2024).

Is It Polexit Yet? : Comment on Case K 3/21 of 7 October 2021 by the Constitutional Tribunal of Poland

European Constitutional Law Review 2023, t. 19, nr 1, s. 163-181.

Współautorstwo: Sadurski, Wojciech

Symbole pamięci i prawa pamięci w Izraelu

Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny 2023, t. 85, nr 3, s. 219–234.

Zarządzanie zbiorową pamięcią i narracją na temat przeszłości stanowi element polityki historycznej większości państw świata. Polityka ta prowadzona jest za pomocą wielu instrumentów, w tym tych należących do katalogu środków prawnych, ujętych często w postać konstytucjonalizmu pamięci. W przypadku Izraela polityka pamięci ma jednak charakter szczególny. Osadzona jest bowiem wokół zbrodni Holocaustu, stanowiącej nie tylko uniwersalny symbol ostatecznego zła i ludobójstwa, lecz również kamień węgielny powstania izraelskiej państwowości. Odniesienia do Holocaustu stanowią w Izraelu także istotny wyznacznik stosunku państwa – i prawa – do palestyńskiej kolektywnej pamięci historycznej oraz prób jej regulowania. W obliczu nadal trwającego konfliktu i ten jego aspekt wydaje się zatem konieczny do rozważenia. Celem podjęcia naukowej refleksji jest w tym przypadku chęć dokonania analizy sposobów, a w szczególności sposobów prawnych, za pomocą których Izrael zbudował i nadal kształtuje swoją tożsamość oraz najbardziej kontrowersyjnych, również pod względem prawnym, metod tworzenia tej tożsamości. W artykule podjęta została próba przedstawienia roli Holocaustu w izraelskiej polityce i konstytucjonalizmie pamięci, ze szczególnym uwzględnieniem tej roli w kontekście trwałego kryzysu w stosunkach palestyńsko-izraelskich, lub szerzej, arabsko-izraelskich. Wnioski przeprowadzonej analizy skłaniają ku stwierdzeniu, że choć motywy, którymi kieruje się Izrael, prowadząc określoną politykę pamięci, pozostają w dużej mierze zrozumiałe i uzasadnione, ich realizacja następuje jednak niekiedy nie tylko z naruszeniem określonych standardów ochrony praw człowieka, lecz także ze szkodą dla i tak kruchego, czy wręcz obecnie przerwanego, procesu pokojowego.

The governance over collective memory and narratives about the past is an element of the memory policy of the majority of states in the world. This policy is carried out by means of various instruments, including those belonging to the catalogue of legal measures and often manifesting themselves in the form of mnemonic constitutionalism. In the case of Israel, the memory policy has a special character, however. It is focused on the crime of the Holocaust, established not only as a universal symbol of ultimate evil and genocide, but also as a cornerstone of the emergence of the Israeli statehood. The reference to the Holocaust in Israel is also a determinant of the attitude of the state – and the law – to Palestinian collective historical memory and attempts to regulate it. In the view of the lasting conflict, it also seems necessary to consider this aspect of mnemonic policy. The aim of the scholarly reflection in the present article is to analyse the measures, and in particular the legal measures, by which Israel has built and continues to shape its identity, as well as the most controversial methods of creating this identity, including legal ones. This article attempts to present the role of the Holocaust in the Israeli mnemonic policy and constitutionalism, with particular focus placed on the context of the permanent crisis in the Palestinian-Israeli relations, or more broadly, Arab-Israeli relations. The analysis carried out leads to the conclusion that, although Israel’s motives in pursuing a particular policy of remembrance remain largely understandable and legitimate, their implementation sometimes causes not only violations of certain standards of human rights protection, but are also used to the detriment of an already fragile, if not currently broken, peace process.

Prawo i pamięć : o prawnych aspektach odniesień do przeszłości

Państwo i Prawo 2023, nr 12, s. 3-31.

Defining memory laws and identifying the field of mnemonic constitutionalism has made it possible to create a separate research area within legal sciences. Simultaneously, law remains a tool for states to conduct memory politics, and because of its prominence and symbolic significance, authorities – regardless of the agenda followed or ideological preferences – use it to influence collective memory of the past. However, the belief in the infallible efficiency of these laws is illusory. The truth about the perpetration of the Katyń massacre survived in the Polish society during the period of Stalinist terror and communist falsification, while bans on Holocaust denial in Europe have not enabled eradication of this phenomenon from public discourse. However, the wider the areas of memory are infiltrated by law and the more political populism enters this field, using law to decree a single permissible vision of the past, the more problematic it becomes to consider memory laws as legal instruments that meet the standards of human rights protection.

The politics of constitutional memory : mnemonic constitutionalism, historical memory, and collective identity in Poland, Germany and Russia

Research Handbook on the Politics of Constitutional Law / Mark Tushnet, Dimitry Kochenov (eds.) – Cheltenham: Edward Elgar Publishing Limited, 2023, s. 592-610.

Legal governance of history and memory to legitimise given socio-political order is not a new, one state-specific phenomenon and it has been part of modern history. Its presence is of a global character, with varying thematic, geo-political or ideological settings. One of such settings is the sphere of constitutionalism, understood as a coherent system of limitations of governmental powers where the authority and legitimacy of the government is recognised only if such limitations are respected. Placed in this context, the mnemonic constitutionalism can be defined broadly as a process of embedding certain historical paradigm in the structures and frames of national constitutional law, memory laws (understood as legal provisions shaping, imposing or even sanctioning the collective understandings of historical events), as well as judicial assessments of the attitude towards the past, ranging from courts’ evaluation of the constitutionality of certain provisions to judicial reasoning dictated by ideological and political pressure. National legal orders can thus play a consequential role in the process of governing the past, which is particularly well manifested by the examples of Poland, Germany and Russia.

Strategic Lawsuits against Public Participation (SLAPPs), the Governance of Historical Memory in the Rule of Law Crisis, and the EU Anti-SLAPP Directive

European Constitutional Law Review 2023, t. 19, nr 4, s. 642-663.

Współautorstwo: Bodnar, Adam

SLAPPs play an important role in the process of dismantling the rule of law and the weakening of constitutional rights and freedoms. The examined Polish example showed that SLAPPs, generally used to silence voices that are critical of ruling majorities or other powerful players linked to the government, have also proved helpful in disputes over historical memory. In Poland, the amended Act on the Institute of National Remembrance opens the road for lawsuits ‘for the protection of the good name of the state and the nation’ to be filed by a state institution, such as the Institute itself, as well as by organisations that may be affiliated with the government in various ways. Simultaneously, as evidenced by the Engelking and Grabowski case, ordinary civil law and lawsuits for the protection of personality rights can also be abused to serve as SLAPPs against academics. Such SLAPPs are even more dangerous in countries where the rule of law dismantling has been going on for years, and where judicial independence is structurally threatened, along with the absence of an independent prosecutor’s office. The same applies to places where the government utilises state resources to support organisations that subsequently, as proxies, combat the ruling majority’s critics or even those who dare, in the context of their professional work, to challenge narratives preferred by the government. In the EU, high legal standards for the protection of academic freedom are in place, as evidence by the EU Charter of Fundamental Rights and the case law of the European Court of Justice, which also references rich soft law standards. In recent years, the EU has taken steps to fight rule of law backsliding in some of its member states and has also striven to protect against the pervasive phenomenon of SLAPPs. These efforts should be consolidated in the Directive against SLAPPs. The Directive should expressly broaden its protection to encompass scholars who face the potential of being entangled in abusive legal proceedings. This direct provision for the safeguarding of scholars carries both practical and symbolic significance. A more explicit revision of Recital 7 in the Directive would represent a positive and necessary step.