Redakcja:

Karierowicze kryminalni? : aktywność przestępcza w dalszych losach nieletnich

Współredaktorstwo: Rzeplińska, Irena; Wiktorska, Paulina; Woźniakowska, Dagmara

Warszawa : Wydawnictwo INP PAN, 2021

Seria: Kryminologia

ISBN 9788366300460;

548 stron. Bibliografia, netografia na stronach 519-548.

Książka Karierowicze kryminalni? Aktywność przestępcza w dalszych losach nieletnich, to owoc pracy całego zespołu Zakładu Kryminologii INP PAN i to nie tylko zespołu dzisiejszego, ale także starszego pokolenia badaczek, których pracę kontynuowaliśmy. Zebrany materiał badawczy obejmuje przeszło 30 lat. Prowadzone przez nas badania miały charakter eksploracyjnym, stąd głównym ich celem było poznanie procesów, które w planie badań nazwaliśmy wstępnie „karierami kryminalnymi”. Innymi słowy, chcieliśmy zobaczyć, jakich czynów niezgodnych z prawem osoby, które popełnianie przestępstw rozpoczęły jako nieletni, dokonywali w późniejszym okresie życia, już po osiągnięciu dorosłości. Następnie chcieliśmy sprawdzić, czy te ich drogi życiowe można pogrupować i czy układają się one w jakieś wzorce. Książka składa się ze wstępu, zakończenia i dziesięciu rozdziałów poświęconych różnym aspektom karier i trajektorii kryminalnych. Zaczynamy od rozdziału Konrada Buczkowskiego i Pauliny Wiktorskiej, poświęconego definicji karier kryminalnych. Autorzy dokonują w nim przeglądu proponowanych w literaturze podejść do karier kryminalnych, zwracając uwagę na ich różnorodność. Odnoszą się także do spojrzenia na przestępstwa wielokrotne z perspektywy różnych nurtów kryminologii. W rozdziale tym pojawia się także istotny wniosek, że analiza literatury naukowej doprowadziła nas do decyzji, żeby pojęciem kariery kryminalnej posługiwać się umownie. Ustalenia Konrada Buczkowskiego i Pauliny Wiktorskiej kontynuują Justyna Włodarczyk-Madejska i Dominik Wzorek. Pokazują oni nowe spojrzenie na problem badania karier kryminalnych, pisząc, że przeglądając literaturę poświęconą różnym typom ścieżek działalności przestępczej można dostrzec, że ich autorzy oraz autorki nawiązują raczej do pojęcia trajektorii przestępczej niż kariery kryminalnej. Pod tym pojęciem rozumieją historię przebiegu działalności przestępczej danej osoby w toku jej życia, nie ograniczając tego pojęcia jedynie do recydywistów. A zatem na trajektorię przestępczą składać się mogą również pojedyncze epizody przestępcze w życiu jednostki. To podejście zdeterminowało w dużej mierze nasz styl narracji, przenosząc właśnie ciężar z trudnego do zdefiniowania pojęcia kariery kryminalnej na skoncentrowanie się na opisie trajektorii przestępczych. Samo pojęcie „kariery przestępczej” zostało zaś zarezerwowane raczej do szczególnego typu trajektorii. Autorzy tłumaczą, jak szeroko powinniśmy w ogóle rozumieć trajektorię losów człowieka i jak małym jej wycinkiem jest na ogół działalność przestępcza. Pokazują też najważniejsze parametry trajektorii, a ich opis stanowi teoretyczny wstęp do kolejnych rozdziałów tej dwójki autorów. W rozdziale trzecim Irena Rzeplińska koncentruje się na przedstawieniu opisy polskich badaniach karier kryminalnych, czy też szczerzej przestępczości powrotnej. To rozdział o charakterze historycznym, w którym autorka przywołuje już badania przedwojenne, opublikowane w „Archiwum Kryminologicznym” w 1934 roku. Dalej w ujęciu chronologicznym zostały przedstawione kolejne badania opisane według ujednoliconego schematu: pytania badawcze, przedmiot badań i metodologia oraz wyniki i wnioski. Autorkę w tej historycznej analizie badań interesowało, jak na przestrzeni lat zmieniały się pytania badawcze, jakiej metodologii używali badacze i badaczki, jakie były wnioski z badań. Zwraca także uwagę na język opisywanych badań, podstawowe pojęcia i ich zmienność. Kolejny rozdział, napisany przez Monikę Szulecką, poświęcony jest zagadnieniom metodologicznym. Jest to pogłębiona analiza poszczególnych kroków i (niekiedy niełatwych) decyzji badawczych, które były podejmowane przez zespół badawczy podczas podejmowania kolejnych kroków w realizacji badań. Ten rozdział jest ważny także z tego powodu, że (co rzadkie w obecnie prowadzonych badaniach kryminologicznych), jako zespół posłużyliśmy się szeregiem metod badawczych, zarówno ilościowych, jak i jakościowych, które pozwoliły nam na wielowymiarowe spojrzenie na podjęty przez nas problem badawczy. W rozdziale piątym Konrad Buczkowski i Paulina Wiktorska mierzą się z jedną z postawionych hipotez badawczych, odnoszącą się do różnic w strukturze przestępczości dwóch badanych przez nas pokoleń: transformacyjnego (czyli osób, których sprawy jako nieletnich rozpatrywane były w sądach rodzinnych pod koniec lat 80. XX wieku, zatem w dorosłość weszły na początku transformacji ustrojowej) oraz milenijnego (osoby, które popełniły przestępstwo jako nieletni w 2000 roku). W rozdziale tym pokazano również przestępczość badanych przez nas osób na tle ogólnych statystyk przestępczości w Polsce w okresie transformacji, z uwzględnieniem możliwości wpływu tych zmian na rozmiar i charakter ich czynów. Autorzy odwołują się tutaj także do kazusów, bazując na analizie jakościowej akt spraw nieletnich oraz na wypowiedziach respondentów z obu pokoleń, uzyskanych w wyniku analizy wywiadów narracyjnych. Dwa kolejne rozdziały autorstwa Justyny Włodarczyk-Madejskiej i Dominika Wzorka charakteryzuje przede wszystkim skupienie się na perspektywie ilościowej. W pierwszym z nich autorzy szukają odpowiedzi na takie pytania jak: W jakim wieku sprawcy najczęściej rozpoczynają swoją działalność przestępczą w dorosłości? Jak długie są trajektorie przestępcze osób należących do zbiorowości transformacyjnej i milenijnej oraz jaki odsetek stanowią trajektorie o określonej długości? Czy wcześniejsze wejście na drogę przestępczości (przed 21. rokiem życia) zwiększa prawdopodobieństwo na dłuższą trajektorię przestępczą? Czy orzeczona kara pozbawienia wolności związana jest z dłuższą trajektorią przestępczą? Ile trajektorii zostało dotychczas zakończonych lub uśpionych? Ile osób spośród badanej grupy angażuje się w działalność przestępczą w toku swojego życia oraz w określonym wieku? Ile przestępstw popełniają sprawcy w określonym wieku? I wreszcie: jaka jest częstotliwość popełniania przestępstw w toku życia naszych sprawców? W następnym rozdziale autorzy ci dokonują praktycznej analizy omówionych w rozdziale drugim podejść teoretycznych do trajektorii przestępczych. To rozdział nowatorski nie tylko w polskiej kryminologii, ale także w kryminologii światowej. Justyna Włodarczyk-Madejska i Dominik Wzorek opracowują bowiem model trajektorii przestępczych pokolenia milenijnego, dzieląc sprawców na aż sześć klas: nie-sprawców, sprawców przypadkowych, sprawców czasowo aktywnych o niskiej częstotliwości, sprawców czasowo aktywnych o wysokiej częstotliwości, sprawców późnoaktywnych i wreszcie sprawców chronicznych. Swoje ustalenia ilustrują także opisami przypadków. W rozdziale ósmym Dagmara Woźniakowska-Fajst mierzy się z jednym z celów naszych badań, jakim jest analiza wpływu płci na modele karier kryminalnych wielokrotnych sprawców i sprawczyń przestępstw. I znowu mamy możliwość skorzystania z unikalnych danych zgromadzonych w Zakładzie Kryminologii INP PAN. Najczęściej spotykane w literaturze oparcie badań longitudinalnych wyłącznie o grupy mieszane płciowo (lub skupiające się wyłącznie na mężczyznach jako sprawcach największej liczby przestępstw) ze względu na niski odsetek udziału kobiet nie daje możliwości porównania trajektorii i przebiegu karier kryminalnych męskich i kobiecych. Jednak dzięki posiadaniu oddzielnej próby składającej się z samych kobiet, ostatecznie analizowano dane w proporcjach: 40,7% kobiet oraz 59,3% mężczyzn, co daje możliwość prowadzenia rzeczywistych porównań między doświadczeniami męskimi i kobiecymi, bowiem odsetek badanych kobiet jest znacznie wyższy niż w innych badaniach kryminologicznych. Dwa ostatnie rozdziały książki autorstwa Olgi Wanickiej i Dagmary Woźniakowskiej oraz Witolda Klausa stanowią dwie strony tego samego medalu: łącznie tworzą opowieść o tym, co popycha młodych ludzi do wejścia na drogę długotrwałej przestępczości oraz o tym, co sprawia, że nie jest łatwo z niej zejść. Rozdziały te są oparte przede wszystkim na analizie wywiadów narracyjnych. Wypowiedzi badanych ukazane są na tle badań ilościowych, teorii kryminologicznych i analizie literatury. Ważnym i nowym w polskiej literaturze elementem tej części badań jest identyfikacja różnych rodzajów sideł oraz udręk, jakie napotykają w swoim życiu osoby chcące odejść od przestępczości, które znacznie utrudniają (lub niekiedy uniemożliwiają) im życie bez przestępczości. Duża część z nich ma naturę systemową i wynika z nieodpowiedniego ukształtowania różnych elementów systemu wymiaru sprawiedliwości oraz szerzej polityki kryminalnej.

Wydanie publikacji dofinansował Instytut Nauk Prawnych PAN.

Wprowadzenie, czyli dlaczego warto badać kariery kryminalne oraz jak można to robić

Współautorstwo: Woźniakowska, Dagmara

Karierowicze kryminalni? : aktywność przestępcza w dalszych losach nieletnich / redakcja naukowa Witold Klaus, Irena Rzeplińska, Paulina Wiktorska, Dagmara Woźniakowska-Fajst. Warszawa : Wydawnictwo INP PAN, 2021, s. 9-29.

Sidła i udręki, czyli co stoi na przeszkodzie procesu odchodzenia od przestępczości?

Karierowicze kryminalni? : aktywność przestępcza w dalszych losach nieletnich / redakcja naukowa Witold Klaus, Irena Rzeplińska, Paulina Wiktorska, Dagmara Woźniakowska-Fajst. Warszawa : Wydawnictwo INP PAN, 2021, s. 421-506.

Margizens : Exclusion and state violence towards the Romanian Roma community in Poland

Archiwum Kryminologii 2021, t. XLIII, nr 2, s. 63-89.

A Romanian Roma community has been present in the largest Polish cities since the beginning of the 1990s. Although their presence was initially perceived as temporary, some members of this group have now been living in Poland for more than 20 years. However, for much of that time they have been invisible to the authorities, with only occasional exposure, and the main reasons for intervention were an attempt to remove them from the country, or from territory they were living on. In this paper, I would like to describe the situation of Romanian Roma in one Polish city, Wrocław. On their example I present different levels of exclusion from the community and space, describe the process of marginalisation (as a part of anti-Roma practices), as well as the tendency to use criminal law to discipline behaviours which society considers to be inappropriate and which it does not want to see. I’m thus presenting problems of evictions from public and private spaces, cases of prejudice followed by xenophobic attacks performed by representatives of Polish society and general lack of support neither from the general public, social institutions or police. Those practices lead to dep ravation of sense of security of the Roma population in Wrocław as police officers are perceived by them (and behaves) rather as oppressors who chase beggars away, fine them and confiscate money they earned on the street. And they fail in protection Roma community against xenophobic violence form the host society – or to be more precise they decided to abdicate from this role. The control of and state’s violence against the Roma community is made possible by labelling them as non-members of society, as strangers – persons to whom we can apply different rules than to ourselves.

Społeczność rumuńskich Romów jest obecna w większych polskich miastach od początku lat 90. XX wieku. Chociaż ich pobyt uważany był za czasowy, okazało się, że niektórzy przedstawiciele tej grupy mieszkają w Polsce od ponad 20 lat. Przez większość tego czasu byli oni jednak niewidoczni dla polskich władz. Pojawiali się w orbicie ich spojrzenia jedynie sporadycznie i przede wszystkim w związku z próbami usunięcia ich – czy to wydalenia z Polski, czy też eksmisji z zajmowanej przez nich przestrzeni. W niniejszym tekście chciałbym opisać sytuację rumuńskich Romów mieszkających w jednym z polskich miast – we Wrocławiu. Na ich przykładzie chcę pokazać sposoby wykluczania przedstawicieli tej społeczności zarówno ze społeczeństwa jako całości, jak i z przestrzeni publicznej. Opiszę proces marginalizacji rumuńskich Romów (jako przykład działań antyromskich), jak również używannie przepisów prawnokarnych do dyscyplinowania członków tej społeczności i korygowania ich zachowań – tych które polskie społeczeństwo uznało za niewłaściwe lub których po prostu nie chce oglądać. Pokażę zatem, jak wygląda proces wykluczania Romów z zarówno z przestrzeni publicznej, jak i z prywatnej (czy półpublicznej), podam przykłady uprzedzeń oraz przemocy motywowanej ksenofobią, której sprawcami są przedstawiciele polskiego społeczeństwa, opiszę także generalny brak wsparcia dla Romów – ze strony społeczeństwa, instytucji publicznych czy policji. Wszystkie te praktyki i działania prowadzą do pozbawienia przedstawicieli pochodzącej z Rumunii społeczności romskiej mieszkających we Wrocławiu poczucia bezpieczeństwa, bowiem policjanci są przez nich postrzegani (oraz zachowują się) raczej jako oprawcy, którzy przeganiają ich z publicznych miejsc, w których żebrzą, nakładają na nich grzywny oraz konfiskują pieniądze zarobione na ulicy. Jednocze śnienie zapewniają żadnej ochrony przed ksenofobiczną przemocą ze strony społeczeństwa – czy też, by być bardziej precyzyjnym, uznali, że nie będą występowali w roli osób strzegących tę społeczność. Wzmożona kontrola oraz przemoc ze strony przedstawicieli instytucji publicznych wobec społeczności rumuńskich Romów wynika z postrzegania ich (i naznaczenia ich) jako nie-członków społeczności, jako obcych, wobec których mogą być stosowane inne zasady niż w stosunku do przedstawicieli polskiego społeczeństwa.

Introduction : Unwanted Citizens of EU Member States and Their Forced Returns within the European Union

Central and Eastern European Migration Review 2021, t. 10, nr 1, s. 5-12.

Współautorstwo: Martynowicz, Agnieszka

Governments of countries of the Global North often segregate migrants into three main groups: welcomed and accepted (mostly high-skilled specialists or those who are wealthy); ‘tolerable’ because their work is needed by the host country (skilled or unskilled workers) and unwanted. The third category is fluid and its ‘membership’ can change according to need, convenience and time; the selection is often based on the current immigration policy priorities of different states. In most cases, the third group consists of asylum-seekers, refugees and undocumented migrants (Aas 2011; Carling 2011; Kmak 2015). However, in recent years much focus has also been placed on the categorisation ‘unwanted’ as applied to people who have been othered by societies (in either the ‘host’ country or the ‘country of origin’) and are perceived as a ‘burden’ to society itself and/or to the welfare systems of various states. In the European Union, on which this Special Issue focuses, the latter categorisation and subsequent enforcement of removals within its borders often targets the Roma community (van Baar, Ivasiuc and Kreide 2019). Another targeted group consists of migrants with criminal records – those who commit a crime on the territory of the host country. As Mantu and Minderhood (in this issue) observe, ‘poverty, ethnicity and criminality are common elements on which unwantedness is constructed in public and political discourse’. It is these aspects of ‘unwantedness’ that the articles in this Special Issue consider in detail.

The research was kindly funded by the British Academy’s Visiting Fellowship Programme under the UK Government’s Rutherford Programme (project ‘Polish Migrants Deported from the UK’, No. VF1\101178) and the National Science Centre, Poland (project ‘Experiences of Poles Deported from the UK in the Context of the Criminal Justice System’s Involvement’; grant No. UMO-2018/30/M/HS5/00816).

In the Pursuit of Justice : (Ab)Use of the European Arrest Warrant in the Polish Criminal Justice System

Central and Eastern European Migration Review 2021, t. 10, nr 1, s. 95-117.

Współautorstwo: Włodarczyk-Madejska, Justyna; Wzorek, Dominik

Poland is the leading country in pursuing its own citizens under the European Arrest Warrant (EAW), with the number of EAWs issued between 2005 and 2013 representing one third of the warrants issued by all EU countries (although some serious inconsistencies between Polish and Eurostat statistical data can be observed). The data show that Poland overuses this instrument by issuing EAWs in minor cases, sometimes even for petty crimes. However, even though this phenomenon is so widespread, it has attracted very little academic interest thus far. This paper fills that gap. The authors scrutinise the topic against its legal, theoretical and statistical backdrop. Based on their findings, a theoretical perspective is drawn up to consider what the term ‘justice’ actually means and which activities of the criminal justice system could be called ‘just’ and which go beyond this term. The main question to answer is: Should every crime be pursued (even a petty one) and every person face punishment – even after years have passed and a successful and law-abiding life has been building in another country? Or should some restrictions be introduced to the law to prevent the abuse of justice?

Research presented in this article is part of the project ‘Experiences of Poles Deported from the UK in the Context of the Criminal Justice System’s Involvement’, financed by the National Science Centre, Poland, under Grant No. UMO-2018/30/M/HS5/00816.

The Porous Border Woven with Prejudices and Economic Interests : Polish Border Admission Practices in the Time of COVID-19

Social Sciences 2021, t. 10, nr 11, s. 435-448.

The COVID-19 pandemic has severely restricted global movement, thus affecting migration processes and immigrants themselves. The paper focuses on the evaluation of bordering procedures and practices introduced by the Polish government in the time of the pandemic. The aim is to highlight the duality in the admission processes at Polish borders between labour and forced migrants, which have been driven, as I argue, by economic interests and the xenophobic attitudes of the government. The paper is based on interviews with experts assisting migrants during the pandemic in Poland, whose direct contact with thousands of clients has allowed them to acquire broad knowledge of how the new legal provisions have affected different groups of immigrants. The data confirms that the Polish border is very porous. It has been almost completely closed to asylum seekers, especially those fleeing from Muslim countries, for whom the only option is to cross the border illegally. Only one exception was made for Belarusians, who were cordially welcomed at the border while escaping persecution in their home country in the wake of their protests against Lukashenko’s regime. Economic migrants, on the other hand, exist on the other side of the spectrum. For immigrant workers, borders have remained open throughout the whole pandemic. Moreover, some further measures facilitating their arrival were introduced, such as de facto lifting of quarantine for seasonal farm workers.

The Judiciary Power of Discretion in Sanctioning the Facilitation of Unauthorised Stay in Poland

International Journal for Crime Justice and Social Democracy 2021, t. 10, nr 3, s. 72-86.

Współautorstwo: Szulecka, Monika

Migration control in Poland is significantly based on internal control practices carried out by street-level bureaucrats representing both law enforcement agents and low-level judges equipped with discretionary power. Based on empirical data from 243 criminal cases of facilitating unauthorised stay in Poland, we reflected on how the mentioned actors and, in particular, criminal judges interpret the existing provisions and to what extent they study cases independently or simply follow the logic of the law enforcement. We based our analysis on two distinct forms of identified cases of ‘supporting’ irregular migration; that is, participation in sham marriages and involvement in document fraud. We conclude that judges lacking expertise in the field relatively new to them may be less prone to question the effects of the preparatory proceedings, and they are not keen to look for any answers for themselves, especially to scrutinise and refer to the European Union law or jurisprudence. In their ‘craftwork’, they face cases that seem similar to them and, thus, not deserving of special attention. Judges lack the broader knowledge and possibly also reflexive thinking in assessing migration-related criminal cases brought to the courts by border guards, who prove their effectiveness inter alia through numbers of detected facilitators, not necessarily the roles played by them. All this may lead to unnecessarily broadening the scope of control over immigrants and a failure in achieving the objectives of criminal provisions.

Extending the Net : From Securitisation to Civicisation of Migration Control

Crime Prevention and Community Safety 2021, t. 23, nr 2, s. 213-228.

Współautorstwo: Szulecka, Monika

The article aims to contribute to the very actual theoretical debate concerning intersection of migration control and crime prevention. Its objective is to review and critically discuss the process of extending control over immigrants. It is based on the analysis of control practices revealed in the countries of the Global North, which are the most common destinations for immigrants, be they forced or voluntary. We apply the three-stage notion of the development of migration control, of which two, i.e. securitisation and privatisation, have been quite extensively commented on in the literature so far. The third level, though, based on civic involvement in migration control practices, named here civicisation of migration control, deserves special attention as possibly prospective tool applied by the states in migration governance. We claim that increasing the net of social agents encouraged or obliged to control and report to authorities “suspicious” migrants or their “suspicious” behaviours raises doubts whether the involvement of citizens of certain kinds of public and private bodies can be assessed positively. To support this argument, we indicate the consequences of unreflexive associations of migration-related phenomena with threats to security and crimes.

[Recenzja: David Fernández-Rojo, EU Migration Agencies : The Operation and Cooperation of Frontex, EASO, and Europol, Edward Elgar, Cheltenham 2021, 272 s., ISBN 978-1-83910-933-1]

Migration and Society 2021, t. 5, s. 158-160.

The publication of David Fernández-Rojo's book is very timely, as it offers an excellent review of the emergence of EU migration agencies with a special focus on the influence and aftermath of the so-called 2015–2016 refugee crisis. As we are on the verge of a reform of the EU's migration policy, the volume also sheds some light on the shortcomings of the current institutional approach and the limitations of the legal foundations on which the agencies were built, especially when evaluated vis-à-vis the practice on the ground and tasks and operations conducted by agencies’ representatives at the EU borders, in hotspots in particular. This broad picture encourages the reader to ask several questions about the current and future position of migration agencies in the EU.