Euphony, harmony and dissonance in the international legal order = Eufonia, harmonia i dysonans w międzynarodowym porządku prawnym = Euphonie, harmonie et dissonance dans l’ordre juridique international : Liber amicorum Władysław Czapliński

Współautorstwo: Kowalik-Bańczyk, Krystyna; Wierczyńska, Karolina; Jakubowski, Andrzej; Taborowski, Maciej

Warsaw : ILS PAS Publishing House, 2024

ISBN 9788366300989; 9788366300996

555 stron.

Publikacja składa się z 44 tekstów dotyczących problematyki prawa międzynarodowego publicznego. Z uwagi na specyfikę publikacji zostały one ułożone w porządku alfabetycznym nazwisk autorów. Niezależnie od tego daje się wskazać kilka większych obszarów, w odniesieniu do których praca wnosi istotny wkład. W publikacji da się wyróżnić cztery zasadnicze wątki. Na pierwszy składają się teksty dotyczące samych fundamentów prawa międzynarodowego. W tym obszarze należy sytuować samą refleksję na temat natury prawa międzynarodowego, jego źródeł, odpowiedzialności międzynarodowej. Na szczególne podkreślenie zasługuje opracowania S. Hobe, The International Legal Order : Too Fragile to be an Attractive Safety Net dotyczące samego porządku międzynarodowoprawnego. Autor ukazuje szereg zagrożeń dla porządku międzynarodowoprawnego i rozważa, w jaki sposób wpływają one na samą istotę tego prawa. Do zagrożeń tych zalicza blokowanie systemu rozwiązywania sporów w WTO, wojnę w Strefie Gazy i na Ukrainie. Rozważania na temat istoty prawa międzynarodowego przedstawia E. Cała-Wacinkiewicz, Między dysonansem a eufonią - o sile jedności systemu prawa międzynarodowego w kontekście jego fragmentacji. W tym nurcie mieszczą się też rozważania M. Arcari i B. Bonafe (Divisive Jus Cogens) poświęcone ius cogens. Autorzy stawiają szereg fundamentalnych pytań na temat istoty ius cogens. Należy do nich przede wszystkim to, czy normy takie mogą być tworzone za pomocą umów międzynarodowych i czy norm ius cogens można szukać wśród tych regulujących podstawy stosunków międzynarodowych. Odnosi si ę te ż do metod zapewnienia wymuszania respektowania norm ius cogens. Kilka opracowań dotyczy zagadnienia źródeł prawa międzynarodowego i zasad ogólnych - rozdziały P. Saganka, M. Kozłowskiego, M. Lugato, R. Kwiecień, Chun-i-Chen i A. Wyrozumskiej. Także w tym obszarze należy sytuować opracowanie B. Rotha, Recognition Doctrine' s Unacknowledged Centrality to the International Legal Order, dotyczące znaczenia instytucji uznania międzynarodowego dla prawa międzynarodowego. W tym ogólnym nurcie mieszczą się trzy opracowania dotyczące szeroko rozumianej odpowiedzialności . Dwa z nich dotyczą odpowiedzialności rozumianej jako responsibility, tj. odpowiedzialność za złamanie prawa międzynarodowego (M. Balcerzak, Odpowiedzialność międzynarodowa państwa a Europejska Konwencja Praw Człowieka : kilka refleksji; P. Sturma, Possible Ways to an International Compensation Mechanism). Tzw. liability, czyli odpowiedzialności za działania niezabronione przez prawo międzynarodowe dotyczy rodział M. Seršić, Liability of Statessine delicto. Drugą grupę rozdziałów stanowią opracowania odnoszące się do bardziej konkretnych norm czy instytucji prawa międzynarodowego. Na szczególne odnotowanie zasługuje kilka wartościowych opracowań dotyczących Unii Europejskiej i jej prawa (D. Kornobis-Roanowska, Eufonia w prawie mi ędzynarodowym wobec zgiełku czasu - rola Unii Europejskiej w tworzeniu mi ędzynarodowego prawa humanitarnego; J. Kranz, Między nadrzędnością, pierwszeństwem i praworządnością; M. Szwarc, Prawo karne Unii Europejskiej - w poszukiwaniu harmonii). Drugim wątkiem tego nurtu jest międzynarodowe prawo karne, szczególnie aktualne obecnie wobec konfliktu na Ukrianie i w Strefie Gazy. P. Kovacs, In the second place , where appropriate ... Considerations on the position of general international law in the jurisprudence of the International Criminal Court w prezentuje to jaki wpływ na dorobek Międzynarodowego Trybunału Karnego ma prawo międzynarodowe. Do zbliżonej tematyki — choć z perspektywy Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości — odnosi się tekst K. Wierczyńskiej i S. Zaręby, Obowiązki państw w kontekście zbrodni ludobójstwa w świetle dorobku orzeczniczego Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości, w której autorzy analizują jak przebiega ewolucja praktyki MTS w zakresie interpretacji konwencji w sprawie ludobójstwa. Opracowań odnoszących się do MTS jest kilka - są to rozdziały P. Grzebyk, P. Hilpolda, W. Sadowskiego. W pracy znalazły się też opracowania poświęcone najnowszemu dorobkowi orzeczniczemu Europejskiego Trybunału Praw Człowieka: (A. Jakubowski, The Right to Cultural Heritage in the Jurisprudence of the European Court of Human Rights; B. Łukańko, Środek tymczasowy w rozumieniu art. 39 Regulaminu Europejskiego Trybunału Praw Człowieka – zagadnienia wybrane). Trzecią grupę stanowią opracowania odnoszące się do konkretnych zdarzeń związanych z prawem międzynarodowym czy konkretnych dokumentów lub orzeczeń. Na szczeg ólne odnotowanie zasługuje aktualne opracowanie L. Balmonda, Ukraine, Haut Karabakh, Israël et Gaza : la s écurit é collective en question. W tej części nalezy sytuować także rozdziały autorstwa K. Kowalik-Bańczyk oraz A. Kleczkowskiej. Czwartą grupę stanowią opracowania dotyczące stosunków polsko-niemieckich. Składają się na nią rozdziały autorstwa J. Barcza, S. Oetrera i D. Richter.

The project was co-fnanced by funds from the state budget awarded by the Minister of Science within the framework of the Excellent Science II Programme (Poland).

Geneza i właściwość rzeczowa Prokuratury Europejskiej

Europejski Przegląd Sądowy 2024, nr 7, s. 4-8.

Niniejszy artykuł odnosi się do genezy nowo powstałej Prokuratury Europejskiej, odpowiedzialnej za ochronę interesów finansowych Unii Europejskiej, a także właściwości rzeczowej tego organu. Celem artykułu jest analiza procesu kształtowania się Prokuratury Europejskiej od czasu narodzin pomysłu powołania instytucji w Corpus Iuris, przez podstawę traktatową z art. 86 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, aż po faktyczną realizację i powołanie Prokuratury Europejskiej w 2021 r. W artykule zbadano ponadto zakres właściwości rzeczowej Prokuratury Europejskiej oraz podkreślono jej rolę w uzupełnieniu systemu ochrony interesów finansowych UE.

This article addresses the genesis of the newly established European Public Prosecutor’s Office (EPPO) responsible for the protection of the Union’s financial interests, as well as the material competence of this body. The objective of the article is to analyse the process of development of the EPPO, since the inception of the idea of establishment of the institution in Corpus Iuris, through the treaty basis in Article 86 TFEU, to the actual implementation and establishment of the EPPO in 2021. Moreover, the article examines the scope of the EPPO’s material competence and highlights the EPPO’s role in complementing the system of protection of the Union’s financial interests.

Dwudziestolecie (rzekomej) odpowiedzialności podmiotów zbiorowych w Polsce

Przegląd Ustawodawstwa Gospodarczego 2024, nr 6, s. 18-24.

W dniu 28.11.2023 r. mija dwadzieścia lat od wejścia w życie ustawy z 28.10.2002 r. o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary. Rocznica ta stanowi dobrą okazję, aby dokonać oceny sposobu funkcjonowania tej ustawy w polskim porządku prawnym w ciągu minionych 20 lat, na podstawie dostępnych danych statystycznych. Punktem wyjścia do rozważań jest teza, że ustawa ta nie ma żadnego znaczenia praktycznego i stanowi jedynie instrument fasadowy. Analiza przeprowadzona w artykule potwierdza tę tezę – ustawa z 2002 r. nie jest de facto stosowana. W związku z tym w artykule postuluje się zmianę odpowiednich rozwiązań prawnych, wskazując kierunek pożądanych modyfikacji.

Implementation of the PIF Directive into Polish Criminal Law : Selected Issues

Studia Iuridica Lublinensia 2024, t. 33, nr 5, s. 223-236.

The article refers to Polish law and Directive (EU) 2017/1371 of the European Parliament and of the Council of 5 July 2017 on the fight against fraud to the Union’s financial interests by means of criminal law. The aim is to analyse selected Polish provisions currently in force in light of this Directive. Against the background of the EU legal instrument, the author points out the selected most significant loopholes in Polish law hindering an effective fight against crime detrimental to the financial interests of the Union. The analysis carried out in the article indicates, among others, that there is a high need to modify the Polish legal framework as regards the liability of collective entities for offences, as well as provisions on fraud.

Artykuł odnosi się do prawa polskiego oraz dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2017/1371 z dnia 5 lipca 2017 r. w sprawie zwalczania za pośrednictwem prawa karnego nadużyć na szkodę interesów finansowych Unii. Celem jest analiza wybranych obecnie obowiązujących polskich przepisów w świetle tej dyrektywy. Na tle unijnego instrumentu prawnego autorka wskazuje wybrane najistotniejsze luki w polskim prawie, które utrudniają skuteczną walkę z przestępczością na szkodę interesów finansowych Unii. Przeprowadzona analiza wskazuje m.in. na potrzebę modyfikacji polskiego porządku prawnego w zakresie odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary, a także przepisów dotyczących oszustw.

Ochrona interesów finansowych Unii Europejskiej : w świetle polskiego prawa karnego

Warszawa : Instytut Nauk Prawnych PAN, 2023

ISBN 9788366300743 wersja papierowa; 9788366300750

296 stron. Bibliografia na stronach 263-291.

Ochrona interesów finansowych UE stanowi na podstawie art. 325 ust. 1 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej wspólne zadanie Unii i państw członkowskich, przy czym państwa członkowskie są zobowiązane do podejmowania takich samych środków do zwalczania nadużyć finansowych naruszających interesy finansowe Unii, jakie podejmują do zwalczania nadużyć finansowych naruszających ich własne interesy finansowe. Zobowiązanie państw członkowskich UE ma, po pierwsze wymiar legislacyjny – państwa członkowskie UE są bowiem zobligowane do dostosowania swoich ustawodawstw do wiążących unijnych aktów prawnych; po drugie – wymiar instytucjonalny – państwa członkowskie mają powołać u siebie instytucje i organy chroniące interesy finansowe Unii oraz współpracujące z partnerami z innych krajów oraz z UE; i po trzecie – wymiar praktyczny, który polega na skutecznej realizacji tego zobowiązania. Wobec zakończenia procesu zmian instytucjonalnych i prawnych na poziomie unijnym, obecnie państwa członkowskie UE muszą dostosować swoje prawo do nowych unormowań oraz podjąć współpracę ze zreformowanymi lub całkiem nowymi instytucjami. Pracę poświęcono analizie wypełnienia przez Polskę zobowiązania ochrony interesów finansowych UE we wskazanych trzech płaszczyznach, w oparciu o pogłębione badania ustawodawstwa oraz rozwiązań instytucjonalnych i praktyki stosowania przepisów. Celem rozważań jest zbadanie, na ile skutecznie w Polsce chronione są obecnie interesy finansowe UE za pomocą instrumentów z zakresu prawa karnego oraz odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary. Zgodność polskiego prawa i praktyki z wymogami płynącymi z dyrektywy PIF oraz ogólnie z prawem UE w zakresie ochrony unijnych interesów finansowych zyskała na znaczeniu pod koniec 2020 r. wraz z wejściem w życie przepisów o ogólnym systemie warunkowości służącym ochronie budżetu UE. Jednym z kluczowych elementów tego systemu jest sprawna i skuteczna ochrona interesów finansowych UE. Brak skutecznej ochrony może bowiem przełożyć się na konkretne decyzje o wstrzymaniu środków dla Polski. Z tego względu w interesie państwa polskiego jest doprowadzenie do zgodności z omawianymi w monografii unormowaniami prawa UE oraz poprawa sytuacji w zakresie praktycznych aspektów ścigania czynów godzących w interesy finansowe Unii. Podsumowując rozważania przeprowadzone w tej pracy, należy stwierdzić, że Polska zadania ochrony interesów finansowych UE za pomocą środków prawnokarnych nie realizuje w sposób, który można by uznać za zadowalający. Brak harmonizacji przepisów co do kryminalizacji, na czele z luką co do kryminalizacji niewłaściwego wykorzystania uzyskanych legalnie środków unijnych, zupełna niewydolność systemu odpowiedzialności podmiotów zbiorowych, brak refleksji nad systemem kar i środków karnych w prawie karnym powszechnym i skarbowym to podstawowe powody skłaniające do uznania polskich unormowań materialnoprawnych za niewystarczające. Decyzja o nieprzystąpieniu do wzmocnionej współpracy w zakresie ustanowienia Prokuratury Europejskiej osłabia arsenał środków w dyspozycji polskich prokuratorów w ramach postępowań w sprawach o czyny godzące w interesy finansowe Unii Europejskiej. Jeśli chodzi o praktyczne aspekty ochrony interesów finansowych UE w Polsce, ustalono, że rozmiary przestępczości na szkodę interesów finansowych UE w Polsce są niewielkie. W sprawach tych toczy się zaledwie kilkaset postępowań przygotowawczych rocznie, przy czym co najmniej połowa z nich jest umarzana z powodu braku znamion przestępstwa. Wartość zabezpieczanego mienia rośnie. Dostępne dane odnoszą się tylko do postępowań przygotowawczych – w Polsce nie istnieje system zbierania danych na temat tej grupy przestępstw.

The protection of the financial interests of the European Union is a shared responsibility of the Union and the Member States under Article 325(1) of the Treaty on the functioning of the European Union, with Member States being obliged to take the same measures to counter fraud affecting the Union’s financial interests as they take to counter fraud affecting their own financial interests. The commitment of the EU Member States has various dimensions: legislative, as EU Member States are obliged to align their legislation with binding EU acts; institutional, as Member States are to set up domestic institutions and bodies to protect the financial interests of the Union and to cooperate with partners from other countries and the EU; and practical, which consists in the effective implementation of this commitment. With the completion of institutional and legal changes at the EU level, it is now up to the EU Member States to adapt their laws to the new regulations and to cooperate with the reformed or completely new institutions. The book at hand analyses Poland’s fulfilment of its obligation to protect the EU’s financial interests at the three levels identified above, based on an in-depth study of legislation, institutional arrangements and practice. The purpose is to examine how effectively EU financial interests are currently protected in Poland through criminal law instruments and the liability of collective entities for criminal offences. The compliance of Polish law and practice with the requirements stemming from the PIF Directive of 2017 and general EU law regarding the protection of EU financial interests has gained importance since the provisions on the general conditionality regime of protecting the EU budget came into force at the end of 2020. One of the key elements of this system is the efficient and effective protection of the EU’s financial interests. Indeed, a lack of effective protection may translate into concrete decisions to withhold funds for Poland. Therefore, it is in the interest of the Polish state to bring about compliance with the norms of EU law discussed in this book and to improve the situation with regard to the practical aspects of prosecuting acts detrimental to the financial interests of the Union. In summarising the considerations in this book, it should be stated that Poland does not fulfil the task of protecting the EU’s financial interests by means of criminal law measures in a manner that could be considered satisfactory. The lack of harmonised provisions as regards criminalisation – first and foremost the gap in criminalisation of misuse of legally obtained EU funds – the complete inefficiency of the system of liability of collective entities and the lack of reflection on the system of penalties and criminal measures in the general criminal law and fiscal law are the basic reasons for considering the Polish substantive legal norms insufficient. Additionally, the decision not to join the enhanced cooperation that the European Public Prosecutor’s Office represents weakens the arsenal of means at the disposal of Polish prosecutors in proceedings for acts detrimental to the financial interests of the EU. As regards the practical aspects of protecting the EU’s financial interests in Poland, it is established that the extent of crime against the EU’s financial interests in Poland is small. There are only a few hundred pre-trial proceedings per year in these cases, at least half of which are discontinued due to the lack of criminality. The value of the property secured is increasing. On the other hand, in Poland there is no system for collecting data on this group of crimes, and the available data refers only to preparatory proceedings.