Memory Laws in Poland and Hungary : Report by the research consortium ‘The Challenges of Populist Memory Politics and Militant Memory Laws (MEMOCRACY)’

Współautorstwo: Gliszczyńska-Grabias, Aleksandra; Baranowska, Grażyna; Sadowski, Mirosław Michał; Vorobiova, Anastasiia

Warszawa : Instytut Nauk Prawnych PAN, 2023

ISBN 9788366300767

Bibliografia - s. 55-75.

This Report consists of two main parts devoted to Poland’s and Hungary’s remembering of and dealing with the past, including with the use of memory laws and other deployments of legal and extra-legal means in historical policy, including soft law. It also discusses relevant domestic courts’ jurisprudence. The report situates these practices against European human rights law standards, inferred from the ECtHR case law. The aim of this exercise is capturing the dynamics of the Polish and Hungarian state’s relationship to the past after 1989 in a concise form and examine the current legal framework. The Polish and Hungarian sections are structured around common themes. In what follows, we shall discuss mnemonic constitutionalism, the institutionalisation of mnemonic governance, memorialisation of the Second World War and the Holocaust, reckoning with communism, education, and memory. The report includes discussions of political, social, and cultural factors that contextualise the legal framework. The final part concludes with broader reflections on the state of Polish and Hungarian memocracies, understood as constitutional and political regimes based on references to the past and a specific form of governance of historical memory. The report is supplemented by Conclusions and Recommendations addressed to a wide range of players and participants of public deliberations over history and the past, including lawmakers on domestic and European level, academia, and the civil society.

The authors are grateful to the Volkswagen Foundation for supporting this study within their research grant allocated for the consortium project ‘MEMOCRACY’ (2021-2024).

Using Financial Tools to Protect the Rule of Law : the Case of Poland

The Rule of Law in the EU: Crisis and Solutions / edited by Xavier Groussot, Anna Zemskova. - Swedish Institute for European Policy Studies, Sztokholm 2023, s. 46-52.

The contribution discusses the European Union’s financial sanction mechanisms intended to foster rule of law compliance in Poland and the Polish government’s response. Sanctions include the Court of Justice of the EU’s periodic penalties, delaying approval of the Recovery and Resilience Plan funding, making the disbursement of funds conditional upon rule of law milestones, and linking European funds to observance of the Charter of Fundamental Rights of the EU. It finds that the effectiveness of these sanctions is hindered by political factors in Poland, despite the government’s openness to cosmetic changes.

Stanowiska i komentarze polskich władz wobec orzeczeń Trybunału Sprawiedliwości i Europejskiego Trybunału Praw Człowieka dotyczących praworządności w Polsce w 2021 roku

Problem praworządności w Polsce w świetle orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości UE (2021) : księga II / wstęp, wybór i opracowanie Jan Barcz, Agnieszka Grzelak i Rafał Szyndlauer. Warszawa : Dom Wydawniczy Elipsa, 2022, s. 1587-1618.

Prezentacja przetworzonego Znaku Polski Walczącej w ramach zgromadzeń publicznych

Państwo i Prawo 2019, nr 12, s. 24-38.

Artykuł omawia i analizuje całe dotychczasowe orzecznictwo polskich sądów dotyczące znieważenia ustawowo chronionego znaku „Polski Walczącej” w kontekście prezentacji przetworzonych wersji znaku w ramach zgromadzeń publicznych. Publiczne znieważenie znaku jest wykroczeniem na gruncie ustawy z 10.06.2014 r. o ochronie znaku „Polski Walczącej”. Orzecznictwo polskich sądów nie jest jednolite. Z analizy wynika, że w orzecznictwie dominuje pogląd, iż znieważenia prawnie chronionego znaku nie stanowi dodanie do niego innych, neutralnych symboli ani inny, nieobraźliwy sposób przetworzenia znaku „Polski Walczącej”.. Krytyce zostaje poddana interpretacja proponowana przez niektóre sądy, że zakazana jest publiczna prezentacja karykatury znaku „Polski Walczącej”, a także jego użycie w debacie publicznej na aktualne tematy społeczne i polityczne. Artykuł konkluduje, że powyższa interpretacja jest niezgodna z intencją ustawodawcy, który ustanowił znak „Polski Walczącej” dobrem wspólnym wszystkich obywateli Rzeczpospolitej. Artykuł wskazuje również, że wąsko pojmowane prawo posługiwania się znakiem „Polski Walczącej” jest też niezgodne ze standardami Konwencji Praw Człowieka i Podstawowych Wolności dotyczącymi wolności wypowiedzi.

The article discusses and examines all of the existing case law concerning the offence of disparaging the historical ‘Fighting Poland’ emblem in the context of using the modified sign during public assemblies. The symbol of Poles’ resistance during the Second World War and in its aftermath is protected from insult under the Act of 10 June 2014 on the ‘Fighting Poland’ Emblem Protection. Courts’ approach to the interpretation of the offence is not uniform. The analysis unravels that the majority of courts in Poland consider that adding inoffensive, neutral symbols to the emblem or otherwise modifying it in an inoffensive manner does not amount to an insult of the emblem. The article criticizes and refutes an interpretation that it is prohibited to present a caricature of the emblem in public or to use the emblem in public debate on pertinent social and political issues. The article concludes that such interpretation is contrary to the intention of the legislator who established the emblem as a common good of all citizens of the Republic of Poland. A highly restrictive understanding of the right to use the emblem is also incompatible with the freedom of expression standards derived from the European Convention of Human Rights.

European Court of Human Rights, freedom of expression and debating the past and history

Problemy Współczesnego Prawa Międzynarodowego, Europejskiego i Porównawczego 2019, t. 17, s. 33-46.

The article provides an overview of standards of the European Convention on Human Rights (ECHR) concerning freedom of expression and its interpretation by the European Court of Human Rights (ECtHR) in case law regarding application of Article 10 and 17 ECHR in cases with public debate on the past and history in the background. The article demonstrates that the ECtHR has considered expressions with clear and sole intent to insult and expressions denying or casting doubt on established historical fact as not protected as free expression under ECHR, and provides relevant examples from ECtHR case law. Furthermore, the article discusses a state’s positive obligation under ECHR to assure conditions for free study and debate on the past and history to take place. It finds that the ECtHR has elaborated a certain standard of public debate on historical topics, yet that this standard is only derivative of reasoning in cases where protecting public order and rights and reputations of others are considered as protected values. The article also points to the declared and actual role of the ECtHR itself in historical disputes. The article concludes with encouraging ECtHR to clearly establish whether such grounds as “protecting historical truth” or “protecting reputation of state or nation” validate introducing limits to free expression and to become more assertive in claiming its role as actor in historical disputes.

W artykule omówiono standardy Europejskiej Konwencji Praw Człowieka (EKPC) dotyczące wolności wypowiedzi oraz ich interpretację przez Europejski Trybunał Praw Człowieka (ETPC) w związku z zastosowaniem art. 10 i 17 EKPC w sprawach, których tłem jest publiczna debata o przeszłości i historii. W artykule starano się dowieść, że ETPC uznaje, iż wypowiedzi, których wyłącznym i oczywistym celem jest znieważenie, a także które zaprzeczają lub podważają fakty historyczne, nie są chronione w ramach wolności wypowiedzi przez EKPC. Następnie omówiono pozytywny obowiązek zapewnienia przez państwo w ramach systemu EKPC warunków do wolnych badań i debat o przeszłości i historii. Wskazano również, że ETPC wypracował pewien standard debaty o przeszłości i historii, ale jako pochodną decyzji i wyroków w sprawach, w których dobrem chronionym był porządek publiczny oraz prawa i wolności innych osób. W artykule wskazano także na deklarowaną i faktyczną rolę ETPC w debatach historycznych. Konkludując, stwierdzono, że ETPC powinien wyraźnie określić, czy „ochrona prawdy historycznej” i „dobrego imienia państwa i narodu” są na gruncie EKPC podstawą do ograniczania wolności wypowiedzi, a także zasugerowano, żeby ETPC otwarcie przyznał, iż bierze udział w debatach o przeszłości.