Prezentacja przetworzonego Znaku Polski Walczącej w ramach zgromadzeń publicznych

Państwo i Prawo 2019, nr 12, s. 24-38.

Artykuł omawia i analizuje całe dotychczasowe orzecznictwo polskich sądów dotyczące znieważenia ustawowo chronionego znaku „Polski Walczącej” w kontekście prezentacji przetworzonych wersji znaku w ramach zgromadzeń publicznych. Publiczne znieważenie znaku jest wykroczeniem na gruncie ustawy z 10.06.2014 r. o ochronie znaku „Polski Walczącej”. Orzecznictwo polskich sądów nie jest jednolite. Z analizy wynika, że w orzecznictwie dominuje pogląd, iż znieważenia prawnie chronionego znaku nie stanowi dodanie do niego innych, neutralnych symboli ani inny, nieobraźliwy sposób przetworzenia znaku „Polski Walczącej”.. Krytyce zostaje poddana interpretacja proponowana przez niektóre sądy, że zakazana jest publiczna prezentacja karykatury znaku „Polski Walczącej”, a także jego użycie w debacie publicznej na aktualne tematy społeczne i polityczne. Artykuł konkluduje, że powyższa interpretacja jest niezgodna z intencją ustawodawcy, który ustanowił znak „Polski Walczącej” dobrem wspólnym wszystkich obywateli Rzeczpospolitej. Artykuł wskazuje również, że wąsko pojmowane prawo posługiwania się znakiem „Polski Walczącej” jest też niezgodne ze standardami Konwencji Praw Człowieka i Podstawowych Wolności dotyczącymi wolności wypowiedzi.

The article discusses and examines all of the existing case law concerning the offence of disparaging the historical ‘Fighting Poland’ emblem in the context of using the modified sign during public assemblies. The symbol of Poles’ resistance during the Second World War and in its aftermath is protected from insult under the Act of 10 June 2014 on the ‘Fighting Poland’ Emblem Protection. Courts’ approach to the interpretation of the offence is not uniform. The analysis unravels that the majority of courts in Poland consider that adding inoffensive, neutral symbols to the emblem or otherwise modifying it in an inoffensive manner does not amount to an insult of the emblem. The article criticizes and refutes an interpretation that it is prohibited to present a caricature of the emblem in public or to use the emblem in public debate on pertinent social and political issues. The article concludes that such interpretation is contrary to the intention of the legislator who established the emblem as a common good of all citizens of the Republic of Poland. A highly restrictive understanding of the right to use the emblem is also incompatible with the freedom of expression standards derived from the European Convention of Human Rights.

European Court of Human Rights, freedom of expression and debating the past and history

Problemy Współczesnego Prawa Międzynarodowego, Europejskiego i Porównawczego 2019, t. 17, s. 33-46.

The article provides an overview of standards of the European Convention on Human Rights (ECHR) concerning freedom of expression and its interpretation by the European Court of Human Rights (ECtHR) in case law regarding application of Article 10 and 17 ECHR in cases with public debate on the past and history in the background. The article demonstrates that the ECtHR has considered expressions with clear and sole intent to insult and expressions denying or casting doubt on established historical fact as not protected as free expression under ECHR, and provides relevant examples from ECtHR case law. Furthermore, the article discusses a state’s positive obligation under ECHR to assure conditions for free study and debate on the past and history to take place. It finds that the ECtHR has elaborated a certain standard of public debate on historical topics, yet that this standard is only derivative of reasoning in cases where protecting public order and rights and reputations of others are considered as protected values. The article also points to the declared and actual role of the ECtHR itself in historical disputes. The article concludes with encouraging ECtHR to clearly establish whether such grounds as “protecting historical truth” or “protecting reputation of state or nation” validate introducing limits to free expression and to become more assertive in claiming its role as actor in historical disputes.

W artykule omówiono standardy Europejskiej Konwencji Praw Człowieka (EKPC) dotyczące wolności wypowiedzi oraz ich interpretację przez Europejski Trybunał Praw Człowieka (ETPC) w związku z zastosowaniem art. 10 i 17 EKPC w sprawach, których tłem jest publiczna debata o przeszłości i historii. W artykule starano się dowieść, że ETPC uznaje, iż wypowiedzi, których wyłącznym i oczywistym celem jest znieważenie, a także które zaprzeczają lub podważają fakty historyczne, nie są chronione w ramach wolności wypowiedzi przez EKPC. Następnie omówiono pozytywny obowiązek zapewnienia przez państwo w ramach systemu EKPC warunków do wolnych badań i debat o przeszłości i historii. Wskazano również, że ETPC wypracował pewien standard debaty o przeszłości i historii, ale jako pochodną decyzji i wyroków w sprawach, w których dobrem chronionym był porządek publiczny oraz prawa i wolności innych osób. W artykule wskazano także na deklarowaną i faktyczną rolę ETPC w debatach historycznych. Konkludując, stwierdzono, że ETPC powinien wyraźnie określić, czy „ochrona prawdy historycznej” i „dobrego imienia państwa i narodu” są na gruncie EKPC podstawą do ograniczania wolności wypowiedzi, a także zasugerowano, żeby ETPC otwarcie przyznał, iż bierze udział w debatach o przeszłości.

Reckoning with the Communist Past in Poland Thirty Years After the Regime Change in the Light of the European Convention on Human Rights

Polish Yearbook of International Law 2019, t. XXXIX, s. 135-157.

The article discusses the point of interconnection between historical policy and inter­national human rights law standards on the example of a so-called decommunisation Act enacted in Poland in 2016 that reduces retirement pensions and other benefits to individuals who were employed or in service in selected state formations and institutions in 1944-1990, amending the Act adopted in 2009. The Act of 16 December 2016 is analyzed in the light of the standards of the European Convention on Human Rights (ECHR), including relevant standards on coming to terms with the past as an element of transitional justice. The examination concludes that there is a discrepancy between the rationale for adopting this legislation in Poland, namely to reckon with the communist past and as such increase social trust in state institutions, and the legal solutions contained in the 2016 Act.